Actinische keratose – de tandplak van de huid

Actinische keratose (AK) is een zonbeschadigde huid, letterlijk betekent dit door de zon veroorzaakte huidverhoorning. AK is een chronisch teveel aan ultraviolette straling op zon beschenen huiddelen. Bij mannen vaak te vinden op de scalp (kale hoofd), oorschelpen, neus, handruggen, lippen en bij vrouwen decolleté, gezicht, onderbenen en armen.

Wie hebben meer risico op actinische keratose?

AK komt vaak voor (bij 11-25% van personen boven de 40 jaar). Vooral mensen met een blank huidtype (blond of rood haar en blauwe ogen) zijn extra kwetsbaar. Ook zien we meer jongere mensen met deze afwijkingen. Dit heeft mogelijk te maken met veranderde vrijetijdsbesteding, door zonvakanties, zonnebanken, incorrecte zonnebrand smeer techniek (meer over zonnebrandcrème aanbrengen), plekken op de huid die vaak worden vergeten in te smeren (meer over vergeten plekken).

Risicogroepen zijn mensen die buiten werken (boeren, buitenschilders, hoveniers, zeilers), watersporters, expats die lang in de tropen hebben gewoond, en personen die langdurig afweerremmende medicijnen (prednison, azathioprine, ciclosporine, methotrexaat, cytostatica) gebruiken.

Geschat wordt dat bij het toenemen van de leeftijd tot 80% van deze groep mensen een AK zullen ontwikkelen.

Het aantal patiënten in Nederland met AK is stijgende door de vergrijzing en de toenemende blootstelling aan zonlicht.

Actinische keratose – tandplak van de huid

AK is een verhoorning en rijpingsstoornis van de huid door langdurige blootstelling aan ultraviolet licht. De verhoorningsstoornis ontstaat door DNA-schade in de opperhuid. AK wordt beschouwd als voorstadium van huidkanker.

De meeste mensen weten wat tandplak is en dat er op termijn gebitsproblemen ontstaan als je het niet verwijderd door dagelijks te poetsen en flossen.

AK kan op korte termijn net als plak op je tanden geen kwaad. Maar op langer termijn kan AK ontaarden naar plaveiselcarcinoom. Plaveiselcelcarcinoom is kwaadaardig en is een van de drie meest voorkomende huidkankers. Deze type huidkanker ontstaat in de bovenste huidlaag (opperhuid) en kan soms uitzaaien naar de lymfeklieren en andere organen.

Het 10-jarig oplopend risico op het ontstaan van een plaveiselcelcarcinoom bij patiënten met AK wordt geschat op ongeveer 10% (range 6-16%). Het relatief risico (RR) op het ontstaan van plaveiselcelcarcinoom neemt daarnaast toe met het aantal AK plekken op de huid. Mensen met minder dan 5 AK hebben een RR van ongeveer 1%. Als je meer dan twintig AK hebt loopt het risico op tot 20%. En omgekeerd ontstaat vermoedelijk 50-60% van de plaveiselcelcarcinomen uit AK.

Het algemene advies is om deze huidafwijkingen eerst te identificeren en behandelen voordat ze kwaadaardig worden.

Hoe herken je het?

Het zijn kleine, vaak ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. Ze hebben een textuur van een schuurpapier of een zandkorreltje. De kleur varieert van huidkleurig tot rood en geelbruin. De grootte kan wisselen van enkele millimeters tot enkele centimeters. Voorkeursplaatsen zijn de zon beschenen huid delen.

De plekjes hebben de neiging om makkelijk te bloeden, vooral na afdrogen nadat je gezicht hebt gewassen of wrijven. Soms kan het jeuken en ook licht pijnlijk bij aanraking.

Behandelingen bij de dermatoloog

Behandeling van AK is zinvol vanwege de kans op ontwikkeling van huidkanker. En je kunt niet voorspellen welke AK-plekje op de huid gaat ontaarden.

Dermatologen hebben enkele behandelmethodes. De keuze van behandeling hangt af van de grootte, uitgebreidheid en lokalisatie van de huidafwijkingen. 

De meest toegepaste methoden zijn:

Behandeling van actinische keratose op de huid kan worden uitgevoerd met vloeibare stikstof, wat betekent dat enkele zichtbare of voelbare ruwe plekken worden bevroren. Deze methode is uiterst efficiënt omdat het de aangetaste cellen bevriest en laat afsterven, waardoor de huid wordt vernieuwd. Het proces maakt gebruik van de lage temperaturen van vloeibare stikstof om de actinische keratose te behandelen, met als uiteindelijk doel een gladdere, gezondere huid te bevorderen. Hoewel dit een effectieve behandeling is, kunnen er bijwerkingen optreden, waaronder roodheid, zwelling en korstvorming op de behandelde gebieden.

Gebruik van zalven zoals efudix crème. Het bevat de werkzame stof fluorouracil die specifiek reageert op de cellen die afwijkend zijn en te snel groeien. Het ruimt eerst deze cellen op en daarna komen er gezonde huidcellen voor in de plaats. De werking van Efudix is alleen gericht op de afwijkende zonbeschadigde cellen, maar het laat de gezonde huid relatief met rust.

Bij sommige mensen kunnen aanzienlijke huidreacties optreden, zoals branderigheid, wondvocht, een beschadigde huid en soms pus, als onderdeel van de behandeling. Neem contact op met je arts als je extra ondersteuning nodig hebt. Hieronder zie je een reeks foto’s van iemand die al na 3 dagen een aanzienlijke huidreactie ontwikkelde en met lokale antibiotische (Fusidine) crème succesvol is behandeld.

Aldara crème, werkzame stof: imiquimod 5%. Dit is een afweermodulerend middel dat driemaal per week wordt aangebracht voor 4 tot 6 weken. Imiquimod zet plaatselijk in de huid het afweersysteem aan, waardoor het basaalcelcarcinoom wordt opgeruimd. Tijdens de behandeling met imiquimod crème kan er roodheid en korstvorming (een soort schaafwond) ontstaan. Daarna groeit er gezonde huid terug. Soms kunnen mensen griepachtige klachten ontwikkelen en huid ontstekingsreacties komen voor.

Photodynamische therapie (PDT). Op de plek of plekken wordt een crème bevattende een lichtgevoelige stof (methyl aminolevuline zuur (MAL) of 5-amino-levuline zuur (ALA) aangebracht. Deze crème maakt de kwaadaardige cellen gevoeliger voor licht. Na een inwerkingsperiode van enkele uren wordt de huidafwijking belicht met een speciale lamp. In het belichte huiddeel of huiddelen vindt er vervolgens een reactie plaats waardoor de kankercellen te gronde gaan. Het is een vrij pijnlijke behandeling en soms moet het lokaal verdoofd worden.

Verder kan een dermatoloog besluiten om het te excideren zoals bij grote en therapie resistente plekken, curetteren, CO2 fraxellaser en chemische peelings met bijvoorbeeld trichloorazijnzuur.

Wat kan je zelf doen

Cosmetische ingrediënten:

Vitamine A:

Producten met vitamine A zoals, tretinoïde is een krachtige en effectieve optie om bestaande zonneschade verminderen. De vrij verkrijgbare optie is retinol, is afhankelijk van verschillende concentraties en formuleringen verkrijgbaar. De werkzaamheid retinol is al bij 0.3%. Een hogere concentratie is niet altijd beter, het kan huidirritatie geven en meer absorptie in het lichaam.

Een alternatief voor vitamine A is Bakuchiol, met dezelfde werkzaamheid, minus de branderigheid en irritatie.

Bakuchiol

Bakuchiol is een plantaardig ingrediënt dat steeds populairder wordt in de huidverzorgingsindustrie vanwege zijn bewezen voordelen voor de huid. In vergelijking met retinol, een ander ingrediënt dat bekend staat om zijn anti-aging eigenschappen, heeft Bakuchiol enkele unieke kenmerken:

Ten eerste wordt Bakuchiol beschouwd als een alternatief voor retinol, hoewel hun chemische structuren verschillen, hebben ze vergelijkbare effecten op de huid.

Wat Bakuchiol onderscheidt, is dat het mild is voor de huid en geen bijwerkingen veroorzaakt, zoals irritatie, roodheid en schilfering, die vaak geassocieerd worden met retinol. Hierdoor is Bakuchiol bijzonder geschikt voor mensen met een gevoelige huid.

Daarnaast stimuleert Bakuchiol de collageenproductie, wat kan helpen bij het verminderen van fijne lijnen en rimpels, en het kan ook de vorming van pigmentvlekken tegengaan. Bovendien heeft Bakuchiol ontstekingsremmende eigenschappen, wat het een waardevol ingrediënt maakt bij de behandeling van acne. Kortom, Bakuchiol biedt veel voordelen voor je huid zonder de bijwerkingen die soms gepaard gaan met retinol.

Vitamine B3 (Niacinamide):

Niacinamide, een van de acht B-vitamines, is de zogeheten essentiële vitamines. Dat houdt in dat er slecht een klein deel opgeslagen kan worden in ons lichaam.

Niacinamide kan de kans op huidkanker kan verkleinen! Uit een Australische studie is gebleken dat het topicaal gebruik van niacinamide een vermindering kan hebben op actinische keratose. In het onderzoek werd gebruik gemaakt van een 1% niacinamide zalf. Zelfs lage doses uv-straling kunnen meetbare DNA schade in de huid aanrichten. Niacinamide is in staat dit herstel te verbeteren en vermindert de door uv-straling veroorzaakte onderdrukking van immuunreacties van de huid.

Groene thee extract

Groene thee-extracten bevatten polyfenolen die ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen hebben. Onderzoek heeft aangetoond dat topische toepassing van groene thee-extracten kan helpen bij het verminderen van de ernst van actinische keratosen. Hoewel dit een mooie aanvulling is en geen vervanging is voor medische behandelingen zoals cryotherapie, PDT of efudix/aldara cremes.

Voeding

Bosbessen

Meer studies tonen aan dat  bosbessen carcinogenese voorkomen, zijn onder meer remming van de productie van pro-inflammatoire moleculen, oxidatieve stress (vrije radicalen) en gevolgen van oxidatieve stress zoals DNA-schade, remming van de proliferatie van kankercellen en verhoogde apoptose. Hierdoor gaan tumorcellen eerder ten gronde. Ook voor de huid heeft bosbessen een beschermende werking tegen huidkanker.

Lycopeen, rijkelijk aanwezig in tomatenpuree

Er is onderzocht of een dieet, rijk aan groenten en fruit, een algemene bescherming tegen deze huidkankers kan bieden. Enkele studies toonden aan dat bepaalde voedingsstoffen sommige effecten van foto carcinogenese (transformatie van gewone cellen naar kankercellen door uv-straling) verminderden. In een gerandomiseerde studie bleek de inname van tomatenpuree, dat rijk is aan lycopeen, de huid te beschermen tegen effecten van uv-straling zoals roodheid en DNA-schade.

De oranje kleurstof uit wortels          

Andere studies hebben aangetoond dat inname van bètacaroteen en lycopeen, in wortels en tomaten, kunnen beschermen tegen UV-gemedieerde schade.

Onderzoeken bij mensen leveren tegenstrijdige resultaten wanneer er specifiek voor huidkanker werd onderzocht. Zo ondersteunen over het algemeen de onderzoeken naar het gebruik van antioxidanten supplementen de preventie van huidkanker niet.

Weinig wetenschappelijk bewijs voor bescherming van antioxidanten supplementen tegen ontstaan huidkanker

Een gerandomiseerde studie vond dat het gebruik van een antioxidanten supplement bestaande uit vitamine C, vitamine E, bèta-caroteen, selenium en zink geen invloed had op de incidentie van basaalcel- en plaveiselcelcarcinoom (BCC en SCC).

In een 12 jaar durende onderzoek onder meer dan 22.000 mannelijke artsen, had 50 mg bètacaroteen supplement geen invloed op de ontwikkeling van een eerste basaalcel- en plaveiselcelcarcinoom.

Dus

Nu je hier bent

Oestrogenen in het bloed beïnvloedt de gezondheid van een vrouw op verschillende wijzen. Het draagt bij aan sterkere botten, snellere wondgenezing en heeft effect op veroudering van de huid. Bij het bereiken van de menopauze neemt de oestrogeen spiegels af en andere hormonen zoals gonatropines (FSH en LH) nemen toe.

Ultraviolette (UV) straling kan de hormoonspiegels van postmenopauzale vrouwen mogelijk meer negatief beïnvloeden en dit kan bijdragen aan verschillende gezondheidsproblemen. Meer over zonnen na de menopauze