Wat je moet weten over dermatitis perioralis, ookwel clownseczeem

In deze blog vestigen we de extra aandacht  op een veelvoorkomende huidaandoening genaamd clownseczeem.

Clownseczeem of medisch gezegd periorale dermatitis is een uitslag die het vaakst voorkomt bij vrouwen tussen de 16 en 45 jaar. Maar ook kinderen tussen de 7 maanden en 13 jaar blijven er niet van gespaard. De huidaandoening bestaat uit kleine inflammatoire papels en pustels en/of rood/roze schilferige velden rond de mond of ogen. De bultjes zijn geen echte puistjes, het zijn eczeembultjes, gevuld met vocht. 

Clownseczeem what’s in a name

De naam clownseczeem verklapt het al. Bij deze aandoening is alleen het gedeelte rondom de mond (periorale) of rondom de ogen aangetast. Hoe clownseczeem precies ontstaat is nog altijd onbekend. 

Actueel gebruik van corticosteroïden in het gezicht kan een uitlokkende factor zijn voor de aandoening. Het is nog onzeker hoe lokale corticosteroïden kunnen leiden tot clownseczeem, maar men denkt dat het aantasten van de micro-organismen in de haarfollikels een rol spelen.

Op de huid zitten onschadelijke bacteriën die samen met de huid een natuurlijke barrière vormen. Wanneer die huidbarrière wordt verbroken kunnen indringers sneller de huid binnenkomen. Er is tot nu toe nog nooit een bacteriële verwekker van clownseczeem gekweekt.

Naast corticosteroïden is er een ontzettend lange lijst met mogelijke oorzaken. Deze lijst gaat van medicatie, cosmetica en tandvullingen tot weersveranderingen en zelfs kauwgom en tandpastas met een hoog fluoridegehalte (Colgate duraphat 5000 plus/Colgate maximum cavity protection). Er kunnen dus allerlei zaken een mogelijke oorzaak zijn. 

Ook hormonale factoren kunnen aanzetten tot clownseczeem bij vrouwen tijdens de premenstruele periode, tijdens de zwangerschap en bij het gebruik van orale anticonceptie of het mirena spiraal.  

Welke ingrediënten moet ik vermijden en waar kan ik ze in vinden?

• • Parabenen: deze verlengen de houdbaarheid van producten, maar zijn erg belastend voor de huid. Ze remmen onder andere de groei van schimmels en bacteriën, waardoor ze je eigen huidmicrobioom kunnen beïnvloeden.
  • Phenoxethanol, sodium hydroxymethylglycinate, benzylalcohol: deze zijn oplosmiddelen en geurstoffen en wekken vaker allergieën op 
  • Sulfaten: vind je vaak in shampoos omdat ze een sterke reinigende werking hebben. Voor de huid kan het te agressief zijn.
  • Propyleen, glycol en propanediol.
  • Tolueen: verdunningsmiddel dat vaak in nagellak en nagellakremover zit. 
  • Fluoride: in tandpasta
  • Isopropylmyristaat: zit vaak in bodylotions en is vrij veilig voor de huid. Mensen met periorale dermatitis moeten ervoor opletten, want voor hen is dit stofje te agressief. 
  • Oxybenzone: giftige chemische stof die vaak allergieën op de huid veroorzaakt. Zit vaak in zonnebrandcrème.  
  • Petrolatum (vaseline) PEGS en paraffine: sluit de huid af door er een laagje op te leggen. Kan helpen de huidbarrière te verbeteren en vocht vast te houden, maar bij mensen met periorale dermatitis kan het de poriën te veel afsluiten.
  • Parfum 
  • Alcohol
  • Fusobacterien, deze studie toonde aan dat Fusobacteria werden gevonden bij 57 (81%) van de 70 patiënten met dermatitis perioralis, en bij 14 (5%) van de 271 met andere aandoeningen. 
  • Demodex huidmijt. In een onderzoek werd gekeken naar de relatie tussen Demodex folliculorum en periorale dermatitis. Er werden biopsies genomen van de huid op de kin van 82 patiënten met periorale dermatitis en van 70 controlepersonen. Patiënten die eerder behandeld waren met lokale steroïden hadden significant meer Demodex folliculorum mijten dan patiënten die geen eerdere behandeling met lokale steroïden hadden gehad. De dichtheid van mijten nam significant toe naarmate de duur van de behandeling met lokale steroïden toenam.
  • Foundation op olie base.
  • Bijenwas
  • Colofonium (hars) in kauwgom

Van voeding is kauwgom de enige product dat clownseczeem kan veroorzaken.

• Welke ingrediënten kan ik veilig gebruiken? 

• Zonnebrand op minerale zonnebrandfilter (zinkoxide en titaniumdioxide) basis.  
• Minerale foundation. 
• Producten die vrij zijn van parfums en chemische stoffen. 
• Saffloerolie met linolzuur: Het verbetert de barrièrefunctie van de huid. 
• Gebruik huidverzorgingsproducten die niet vet zijn, maar wel een herstellend en kalmerend vermogen hebben. Producten zoals niacinamide en vitamine C. 

Hoe herken ik clownseczeem?

Schilfering, pustels, papels zijn symptomen die je wel vaker ziet. Dat wil daarom niet zeggen dat je hoe dan ook clownseczeem hebt. Hoe weet je dan zeker dat je te maken hebt met clownseczeem? 

Eén van de verwante huidziekten is rosacea. Zowel rosacea als clownseczeem worden gekenmerkt door erythemateuze papels, rode verheven bobbeltjes ter hoogte van het gezicht. Rosacea komt echter vaker voor op de wangen, de neus, het voorhoofd en de kin. De regio’s rond de ogen en de mond zijn bij rosacea vaak vrij van papels, terwijl dat bij clownseczeem net de hotspots zijn.

Zowel bij rosacea als bij clownseczeem komen er geen mee-eters (comedonen) voor. Wat we bij rosacea wel zien zijn teleangiëctasieën (kleine verwijde bloedvaatjes). Ondanks dat ze op klinisch vlak vergelijkbaar zijn, verschillen ze in oorzaak en prognose.

Clownseczeem wordt niet alleen met rosacea, maar ook met acne verward. Roodheid, papels en pustels zijn ook klachten die bij acne voorkomen. Dit maakt dat de diagnose soms lastig te stellen is. De voorkeurslocatie en het ontstaan/beloop spelen hier een belangrijke rol. Daarnaast zijn er bij acne comedonen aanwezig, wat bij clownseczeem niet het geval is. Meer over: herken de verschillende acne vormen.

Als er rode puistjes, plekken of vlekken op het gezicht zijn, kan dit worden veroorzaakt door verschillende diagnoses. Vaak omvat dit acne, rosacea, periorale dermatitis (clownseczeem) of eczeem. Onderscheid maken tussen deze diagnoses kan erg moeilijk zijn. Meer over verschillende plekken in het gelaat, zelfdiagnose

Welke aandoeningen kunnen hierop lijken?

Dit zijn de twee meest besproken differentiaal diagnoses (DD), maar denk ook aan: contacteczeem, lip-licking dermatitis, atopische eczeem, lupus miliaris, malabsorbtiesyndroom (zinkdeficiëntie) en demodex folliculitis.  

Onder de loep 

Wanneer er een stukje huid onder de microscoop gelegd (histologisch onderzoek), dan wordt een milde niet specifieke ontstekingen zichtbaar. De ontstekingen verschillen tussen perivasculair (rond om de vaten) en peri-folliculair (rond om het follikel). 

Wat kan ik eraan doen? 

Clownseczeem kan bij de meerderheid van de patiënten effectief en veilig behandeld worden door een huidspecialist. 

De eerste stap is om de oorzaak op te sporen. In het geval dat corticosteroïden of andere cosmetische producten de boosdoener zijn, is het soms voldoende om het gebruik ervan gewoon stop te zetten.

Helpt dat niet, dan kan er medicatie voorgeschreven worden of kan er lokaal of oraal antibioticum worden ingezet. Er is geen eenduidige standaardtherapie. De situatie en leeftijd van de patiënten is een leidende factor.

Orale antibiotica zoals doxycycline, minocycline of tetracycline worden vaak ingezet, maar die zijn minder geschikt voor patiënten onder de 8 jaar. Smeren met metronidazol of clindamycine of erytromycine is in dat geval een goed alternatief. Soms wordt er gewerkt met een combinatie van orale en de topicale therapie.

Verder ook:

1. Dieetaanpassingen: Het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen die bekend staan om het verergeren van huidaandoeningen, zoals zuivelproducten, pittig voedsel, cafeïne en voedingsmiddelen met veel kunstmatige toevoegingen, kan helpen bij het verminderen van ontstekingen.

2. Stressmanagement: Stress kan een trigger zijn voor dermatitis perioralis. Ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga, diepe ademhalingsoefeningen en regelmatige lichaamsbeweging kunnen helpen stress te verminderen en de huidconditie te verbeteren. Meer over stress en huid

3. Verbetering van de huidverzorgingsroutine: Het vermijden van agressieve reinigingsmiddelen, scrubs en cosmetica die de huid kunnen irriteren, en in plaats daarvan kiezen voor milde, niet-comedogene producten die de huid kalmeren en hydrateren.

Allergie onderzoek is dat zinvol?

Een onderzoek onder 101.403 patiënten onthulde dat 4779 mensen last hadden van periorale dermatitis, waarbij allergische contact dermatitis als een belangrijke oorzaak werd geïdentificeerd.

Metalen, geuren en conserveermiddelen waren veelvoorkomende allergenen. Nikkel sulfaat kwam naar voren als het voornaamste allergeen in dit en andere onderzoeken waarbij patiënten met periorbitale dermatitis werden onderzocht. Meer over nikkelallergie en mascara

Onder de oogheelkundige preparaten stonden conserveermiddelen hoog op de lijst, waarbij fenylkwikacetaat als het belangrijkste allergeen naar voren kwam. Thimerosal was een andere veelvoorkomende sensibilisator en werd aangetroffen als additief in oog- of oordruppels in concentraties van 0,001% tot 0,004%, contactlensoplossingen, mascara en andere cosmetica.

Het is van essentieel belang om bij vermoedens van contactallergie patchtesten te overwegen bij patiënten met periorbital dermatitis, om zo de allergenen te identificeren en te vermijden.

Meer over huidadvies clownseczeem

Vooruitzicht

Het uitgangspunt is natuurlijk stoppen met het gebruik van cosmetische producten die clownseczeem veroorzaken. Clownseczeem reageert vaak gemakkelijk op therapie, maar kan wel chronisch en terugkerend zijn. De prognose van periorale dermatitis is goed. Het vermijden van alle externe effecten leidt vaak tot verbetering. Het litteken dat achterblijft na de behandeling geneest vanzelf, hoewel dat soms lang kan duren.

Literatuur

Hafeez Z. H. (2003). Perioral dermatitis: an update. International journal of dermatology, 42(7), 514–517. 

Lee, G. L., Zirwas, M. J. (2015). Granulomatous Rosacea and peririficial dermatitis. Dermatol Clin, 33, 447-455. 

Peters, P., & Drummond, C. (2013). Perioral dermatitis from high fluoride dentifrice: a case report and review of literature. Australian Dental Journal, 58(3), 371–372. 

Tempark, T., Shwayder, T. A. (2014). Perioral dermatitis: A review of the condition with special attention to treatment options. 

Tolaymat, L., Hall, M. R. (2020). Perioral Dermatitis. In Statpearls. Statpearls publishing. 

Satyawan I, Oranje AP, van Joost T. Perioral dermatitis in a child due to rosin in chewing gum. Contact Dermatitis. 1990 Mar;22(3):182-3.

Hafeez F, Maibach H. An overview of parabens and allergic contact dermatitis. Skin Therapy Lett. 2013;18(5):5-7.

Nu je hier bent

Het dragen van een mondmasker ter preventie van de coronavirus is zinvol, echter is er een onverwachte bijkomende huidaandoening: Maskne. Puistjes veroorzaakt door het langdurig dragen van een mondmasker. Een van de redenen waarom we Maskne kunnen krijgen is omdat de huid door de mondmasker veel meer wrijving veroorzaakt dan normaal. De chronische wrijving verstoord je huidbarriere, de beschermende huid olie en vetten wordt door de masker geabsorbeerd. In combinatie met een vochtige omgeving ten gevolge van ademhaling zorgen voor een omgeving waarin bacterien en gisten meer kunnenn groeien. Meer over Maskne