Diagnose huidkanker – wat nu?

Als de diagnose huidkanker van je arts is gesteld, dan kan het even schrikken. Het kan zijn dat je het gesprek met de arts minder goed volgt. Nadat je het spreekuur hebt verlaten, vraag je je misschien af ​​– wat nu? Hoe kan ik dit in de toekomst voorkomen?

In Nederland neemt het aantal mensen met huidkanker explosief toe. In het jaar 2023 werden bij ongeveer 77.000 Nederlanders een vorm van huidkanker vastgesteld. Het KWF verwacht dat deze trend zich voortzet.

Het is belangrijk om te weten welke huidkanker vorm je hebt. De 3 meest voorkomende huidkankers zijn: Basaalcelcarcinoom (BCC), Plaveiselcelcarcinoom (PCC) en melanoom.

Basaalcelcarcinoom

Dit is de meest voorkomende soort huidkanker (71%) bij blanke mensen. Het BCC heeft meerdere verschijningsvormen maar meestal zien we een rood, glazig plekje of zweertje. Vaak zijn er verwijde bloedvaatjes en heeft het een glans. BCC kan onderverdeeld worden in superficieel, nodulair en sprieterige type.

Behandeling van BCC is in de meeste gevallen operatief, soms kan er bij de superficiële BCC type gekozen worden voor vloeibare stikstof of topicaal met Efudix creme en in speciale gevallen wordt het bestraald.

Deze vorm van huidkanker zaait bijna niet uit, kans hierop is 0.03%. De prognose is goed, tot wel 100% overleving, echter is er wel een kans van 50% dat er een tweede BCC binnen 5 jaar ergens anders op het lichaam verschijnt. Vaak komt het in het gezicht voor.

Plaveiselcelcarcinoom

Het komt bij 16% van de mensen met huidkanker voor. Een plaveiselcelcarcinoom begint vaak als een lichtroze, ruw verheven plekje. Soms met een schilferig wit bultje in het centrum. Het knobbeltje groeit langzaam en is soms pijnlijk. Een plaveiselcelcarcinoom kan er ook uitzien als een wondje dat langzaam groter wordt. Anders dan een basaalcelcarcinoom heeft plaveiselcelcarcinoom niet de glans en verwijde bloedvaatjes. Deze vorm van huidkanker kan soms uitzaaien naar de lymfeklieren en andere organen. De kans op uitzaaiing (metastase) is 5%, echter als het op de lippen of oren bevindt dan is de kans op uitzaaiingen 16%.

Hoog risico
Er zijn plaveiselcelcarcinomen met een laag risico versus een hoog risico. Bij een plaveiselcelcarcinoom met een
hoog risico is er een grotere kans dat de ziekte terugkomt en een grotere kans op uitzaaiingen.
Plaveiselcelcarcinomen met een hoog risico zijn:
• in het gezicht (lippen en oren)
• groter dan 2 centimeter
• tumoren die terugkomen
• tumoren die de huid ingroeien of bijvoorbeeld in een zenuwbaan of bloedvat (invasieve tumoren)

Er zijn afwijkingen van de huid die nog geen huidkanker zijn, maar dit plaveiselcelcarcinoom kunnen worden. Premaligne ookwel voorstadium genoemd.
Voorstadia van plaveiselcelcarcinoom zijn: actinische keratose en morbus Bowen (ziekte van Bowen). 60% van de plaveiselcelcarcinomen ontstaan uit actinische keratosen.

Meer over actinische keratose – de tandplak van de huid

Net als bij een basaalcelcarcinoom is de behandeling van plaveiselcelcarcinoom overwegend chirurgisch. Andere opties zijn bestraling, bevriezing met vloeibare stikstof of wegbranden (coagulatie). Het nadeel van de laatste drie mogelijkheden is dat je niet weet of de tumor helemaal weg is, omdat het niet voor weefselonderzoek is opgestuurd. Is er sprake van uitzaaiingen, dan worden de lymfeklieren waar de uitzaaiingen in zitten en lymfeklieren daaromheen verwijderd. Dit wordt lymfklierdissectie genoemd. Uitzaaiingen in organen dan wordt soms gekozen voor chemotherapie.

De kans op een tweede plaveiselcelcarcinoom binnen 5 jaar is 30%.

Melanoom

Een melanoom uit zich als een donkergekleurde en grillig gevormde plek. Soms kan het melanoom ook bloeden of zweren. In zeldzame gevallen is een melanoom niet bruin of zwart maar juist rood of zelfs wat huidkleurig. Melanoom komt bij 12% van alle huidkankers voor. Het is de meest levensbedreigende vorm van huidkanker, omdat het relatief snel kan uitzaaien via de lymfebanen en bloed. Belangrijk om te weten is de melanoomdikte, uitgedrukt in Breslow dikte. Deze dikte bepaald de prognose, eventueel aanvullende lymfeklier onderzoek en nabehandeling.

De behandeling begint bijna altijd met een kleine operatie. Eerst wordt een ‘verdachte’ moedervlek operatief verwijderd, de plek wordt ruimer met een marge van 2-3 mm omsneden. Gaat het inderdaad om een melanoom en de Breslow dikte is bekend, dan vindt er een tweede operatie plaats waarbij het litteken en gezonde huid eromheen wordt weggehaald. Er volgt dus altijd een tweede ingreep. Deze tweede operatie maakt de kans kleiner dat het melanoom terugkomt op dezelfde plek.

Een Breslow dikte van 0.8 mm en hoger volgt naast een re-excisie ook een lymfeklier onderzoek plaats. Dit wordt ook wel een Sentinel Node procedure genoemd of poortwachtersklier onderzoek. Dit wordt gedaan door een oncologisch chirurg en onder narcose uitgevoerd. Een uitgezaaide melanoom vindt een vervolg behandeling in de vorm van chemotherapie of immunotherapie plaats. Meer hierover KWF melanoom

De kans op een tweede melanoom binnen 5 jaar is 5-8%.

Meer over melanomen en erfelijkheid

Na de behandeling – preventie huidkanker

Na de behandeling is vaak een periode van onzekerheid. Elke nieuw verschenen vlekje, schilfering of bultje geeft het gevoel van ‘is dat weer een verdacht plekje’ Op het spreekuur is dit een veel geuite zorg en een meest voorkomende reden voor een vervroegde poliklinische huidcontrole.

Handvaten voor vervroegde controle zijn: snelle groei, klachten (pijn of plotse jeuk), bloeding, kleurverandering, geneest niet binnen 2-3 weken en bij twijfel of zorgen.

De zelfcontrole 

Nodig zijn: een staande spiegel, een handspiegel. Noteer de plekken die u opvallen of maak er een foto met de smartphone. 

Stap 1 – het gezicht
Kies een vaste volgorde: eerst het voorhoofd, de slapen, de neus, de lippen, de wang en de hals. Controleer de oren, zowel de voorkant als de achterkant. Gebruik hiervoor de handspiegel. Kijk ook naar de binnenzijde van de lippen en het wangslijmvlies 

Stap 2 – armen en handen
Controleer eerst de linker- en vervolgens de rechterarm. Kijk de vingers, de handrug en de handpalm goed na. Vervolgens de onderarm en de bovenarm. Eerst de strekzijde en vervolgens de buigzijde. 

Stap 3 – schouders, borst en buik 

Vrouwen mogen niet vergeten ook de onderzijde van de borsten en de plooi onder de borsten te controleren. 

Stap 4 – oksels en flanken
Stap 5 – nek en rug
Stap 6 – billen en achterzijde benen

Stap 7 – het genitaalgebied
Inspecteer de huid en de slijmvliezen van de geslachtsdelen en het gebied daaromheen. Maak hierbij ook gebruik van de handspiegel. 

Stap 8 – onderbenen en voeten
Voor dit onderzoek gaat u zitten op een stoel en zet de linkervoet op een verhoging. Controleer de voorzijde van het onderbeen en de voetrug. Kijk naar de nagels, tussen de tenen en inspecteer de voetzool. Doe hetzelfde met het rechterbeen. 

Stap 9 – het behaarde hoofd
Controleer het behaarde hoofd door met de vingers te voelen naar bultjes. Kijk tussen de haren en gebruik zo nodig de haardroger om de haren opzij te blazen zodat alle delen van de hoofdhuid geïnspecteerd kunnen worden. Voor de controle van een deel van het behaarde hoofd zal de handspiegel nodig zijn. 

En wat zijn andere preventieve maatregelen?

Zonbescherming is altijd zinvol – je voorkomt hiermee de kans op een tweede of verdere zonbeschadigde huid. Belangrijk om te weten dat zonlicht, drie verschillende soorten ultraviolette straling uitzendt. Je hebt UVA, UVA en UVC-straling. UVC speelt geen rol voor ons omdat het aardoppervlakte niet bereikt en tegen gehouden wordt door de ozon laag.

UVA straling, ook gebruikt in zonnebanken dringt diep door in de lederhuid (dermis). Het heeft effect op je collagene en elastine huidvezels. De elastine en collagene vezels zorgen voor de elasticiteit van de huid. Op termijn kunnen UVA stralen leiden tot huidveroudering zoals rimpelvorming, fijne lijntjes, huidverkleuringen en zelfs huidkanker. Wat veel mensen niet realiseren is dat UVA stralen aan een zonbeschadigde huid bijdraagt. UVA stralen zijn ALTIJD aanwezig en Asymptomatisch, je voelt de straling niet. Dus geen roodheid, branderigheid of blaarvorming in tegenstelling tot UVB zonverbranding.

UVB straling dringt de huid niet verder in dan tot de oppervlakkige epidermis, en is verantwoordelijk voor onze vitamine D productie. Teveel UV-B veroorzaakt roodheid, zonverbranding en op den duur huidveroudering en huidkanker. In tegenstelling tot UVA, dringt UVB niet door glas of bewolking.

Meest voorkomende misvattingen over UV straling in de praktijk!

• Het is bewolkt en regent, ik hoef mij niet in te smeren! UVA straling is altijd aanwezig, ongeacht het weer of seizoen. UVA straling gaat door het raam en penetreert de wolken.
• Sun Protection Factor SPF bescherming is voldoende. SPF zegt over de mate van UVB bescherming en geeft GEEN UVA bescherming.
• Ik gebruik een dagcrème met een SPF, dat is voldoende! Kijk op de verpakking of potje of er ook een UVA filter in zit. Als dat niet zo is dan ben je half beschermt. Realiseer wel dat de zonkracht in de herfst en winter minder sterk is, dus UVB straling is lager, terwijl UVA straling nog even sterk aanwezig is.
• Een zonnebank kuurtje voordat de lente begint zorgt voor extra bescherming. Zonnebanklampen zijn voornamelijk UVA straling en dat geeft inderdaad een tintje. Maar deze zonnebank bruin tint geeft een beschermingsfactor 4 ( ongeveer 75% UVB bescherming). UVB straling zorgt voor een effectievere huidverdikking.
• SPF30 vs SPF50. Verschil is niet groot, SPF30 geeft 97% UVB bescherming en SPF50 dekt 98% UVB straling.
• Een keer smeren is voldoende. Het advies is om de 2-3 uur bijsmeren EN 2 vingers (wijs en middelvinger) bedekt met zonnebrandcrème.

Zonnebrand filters

In 2019 heeft de Amerikaanse voedsel en warenautoriteit, FDA, zonnebrandfilters onder de loep gelegd. Er zijn op dit moment 16 commercieel beschikbare filters, onder te verdelen in 2 groepen: fysieke minerale filters: zinkoxide en titaniumdioxide, werken voornamelijk als kleine spiegeltjes om het licht te reflecteren en een kleiner deel van het ultraviolet licht wordt geabsorbeerd. Chemische filters, absorberen het ultraviolet licht volledig. Uit voortschrijdend inzicht van de afgelopen twintig jaar heeft de FDA het acroniem GRASE voor zonnebrand filters in het leven geroepen. GRASE staat voor: Generally Recognized As Safe and Effective en geen misbranding. Dit is een stap in de goede richting en in Europa is er ook een begin gemaakt om zonnebrandfilters goed te onderzoeken.

Wat is er uit GRASE voort gekomen? Alleen twee van de zestien filters zijn GRASE, te weten Zinkoxide en Titaniumdioxide. Twee filters zijn niet GRASE: PABA en trolamine salicylate en de overige hebben onvoldoende veiligheids data om een goede zonbescherming claim te maken.

Meer over FDA nieuws van 21 februari 2019.

Advies: Minerale zonnebrandcrème met zowel Titaniumdioxide en Zinkoxide, SPF30. Meer over Titaniumdioxide in huidverzorging

En hoe breng je een zonnebrandcrème aan, hoe vaak en hoeveel? Als regel om de 2-3 uur en per locatie (gezicht of arm links of arm rechts, been links, rechts etc) – 2 vingers (wijs en middelvinger) vol zonnebrandcrème! Het is veel meer dan je denkt. De SPF-waardes is op basis van deze hoeveelheid gebaseerd.

Meer over hoe breng je een zonnebrandcrème aan?

Cosmetische ingrediënten tegen een zonbeschadigde huid

Vitamine A:

Producten met vitamine A zoals, tretinoïde is een krachtige en effectieve optie om een zonbeschadigde huid verminderen. De vrij verkrijgbare optie is retinol, is afhankelijk van verschillende concentraties en formuleringen verkrijgbaar. De werkzaamheid retinol is al bij 0.3%. Een hogere concentratie is niet altijd beter, het kan huidirritatie geven. Bij mensen met een Aziatische huid kan een hoge concentratie branderigheid, roodheid veroorzaken. Meer over kenmerken van een Aziatische huid

Vitamine B3 (Niacinamide):

Niacinamide, één van de acht B-vitamines, is de zogeheten essentiële vitamines. Dat houdt in dat er slecht een klein deel opgeslagen kan worden in ons lichaam.

Niacinamide kan de kans op huidkanker kan verkleinen! Uit een Australische studie is gebleken dat het gebruik van niacinamide een vermindering kan hebben op actinische keratose (voorloper van huidkanker, plaveiselcelcarcinoom). In de test werd gebruik gemaakt van een 1% niacinamide lotion. Zelfs lage doses uv-straling kunnen meetbare DNA schade in de huid aanrichten. Niacinamide is in staat dit herstel te verbeteren en vermindert de door uv-straling veroorzaakte onderdrukking van immuunreacties van de huid.

Iconic Elements Spotreducer en Targeted Pigment serum bevatten > 1% niacinamide.

Onderzoek naar foto-protectieve effect van natuurlijke bestanddelen uit kruiden, fruit, ookwel fytochemicaliën genoemd beginnen meer aandacht te krijgen. Stoffen zoals curcuma, resveratrol uit druiven, thee polyfenolen, silymarin en quercetine in uien, appels, groene thee, bessen, olijfolie kunnen in cosmetica, met het gebruik van zonnebrandmiddelen zou ook een effectieve benadering zijn voor het verminderen van door UV gegenereerde zonneschade en huid kanker bij mensen. 

Voeding

Lycopeen, in tomatenpuree

Er is onderzocht of een dieet, rijk aan groenten en fruit, een algemene bescherming tegen deze huidkankers kan bieden. Enkele studies toonden aan dat bepaalde voedingsstoffen sommige effecten van foto carcinogenese (transformatie van gewone cellen naar kankercellen door uv-straling) verminderden. In een gerandomiseerde studie bleek de inname van tomatenpuree, dat rijk is aan lycopeen, de huid te beschermen tegen effecten van uv-straling zoals roodheid en DNA-schade.

Bosbessen

Meer studies tonen aan dat  bosbessen carcinogenese voorkomen, zijn onder meer remming van de productie van pro-inflammatoire moleculen, oxidatieve stress (vrije radicalen) en gevolgen van oxidatieve stress zoals DNA-schade, remming van de proliferatie van kankercellen en verhoogde apoptose. Hierdoor gaan tumorcellen eerder weg. Ook voor de huid heeft bosbessen een beschermende werking tegen huid kanker.

Nu je hier bent

Een zelfbruiner als alternatief voor een zonnebrandcrème of toch een ‘gezond’ kleurtje. Eén van de bekendste middel is dihydroxyaceton (DHA). DHA is een suiker vorm dat al meer dan 50 jaar wordt gebruikt in de cosmetische industrie. Het kan zowel uit natuurlijke bronnen zoals bieten en suikerriet als synthetisch verkregen worden. Het is erg populair omdat de hiermee verkregen bruining erg lijkt op die welke door zonlicht of zonnebank wordt bereikt. Meer over wat veel mensen niet weten over een cosmetische zelfbruiner