Melasma ontmaskerd – wat kan je nog meer doen!

Updated: 12 januari 2025

Melasma, ook wel zwangerschapsmasker genoemd, is een pigmentstoornis die gekarakteriseerd wordt door symmetrische, gepigmenteerde maculae. Macula is Latijn voor vlek. In de dermatologie wordt deze term gebruikt om een niet-verheven kleurverandering van de huid aan te duiden. Omdat melasma zich bevindt in het gelaat wordt het vaak als cosmetisch storend ervaren en kan het zelfs leiden tot psychosociale en emotionele stress.

Wat is pigment en hoe ontstaat het?

De huid bestaat uit drie lagen, de bovenste opperhuid (0.5-1 mm dik), de dieperliggende lederhuid (1-2 mm) waar zich onder andere de bloedvaten en zenuwen bevinden, en het onderhuids vetweefsel.
Pigment is een bruine kleurstof die wordt aangemaakt door de pigmentcellen (melanocyten) die zich in de onderste laag van de opperhuid bevinden. Ze liggen dus relatief oppervlakkig in de huid. In de pigmentcel wordt het pigment verpakt in pigmentkorreltjes en zo afgegeven aan de bovenliggende opperhuid cellen. Pas wanneer het pigment zich in de opperhuid cellen bevindt, is de huid zichtbaar gepigmenteerd.

Pigmentproductie in de huid

Ieder mens, blank of donker, jong of oud heeft ongeveer evenveel pigmentcellen per oppervlakte-eenheid. De activiteit van deze pigmentcellen en de hoeveelheid, rijpheid en grootte van de pigmentkorreltjes bepalen iemands huidskleur, en ook de kleur van het haar en de ogen. Bij donkere rassen bevatten pigmentcellen veel meer en veel grotere en rijpere pigmentkorreltjes, en zijn de opperhuid cellen veel voller beladen met pigmentkorreltjes dan bij blankere rassen. Door Ultraviolette Straling (UV)-straling neemt het aantal werkzame pigmentcellen en de pigmentaanmaak toe. Het resultaat is een bruine verkleuring van de huid.

Hoe ontstaat Melasma?

Door hormonen of uv-stralen worden de pigmentcellen ingezet om pigment aan te maken. Wanneer deze pigmentcellen te veel en te plaatselijk pigment gaan produceren ontstaat er hyperpigmentatie. Melasma is daar een vorm van. Er is sprake van hyperpigmentatie wanneer er een toename van pigment is in de huid. De huid maakt meer pigment aan en/of het aantal pigmentcellen in de huid neemt toe.

Naast pigmentcellen zijn er aanwijzingen dat er meer cellen in de huid zijn betrokken. Denk ook aan keratinocyten (huidcellen), fibroblasten (bindweefsel cel betrokken bij aanmaak van collageen, hyaluronzuur, elastine in de lederhuid), endotheel cellen (bloedvaatcellen). Deze ‘geprikkelde’ cellen door UV-straling, luchtverontreiniging, hormonen kunnen pigmentcellen stimuleren.

Wat dr. Wu opvalt is dat mensen met melasma, in het verleden veel zonexposities (buitenactiviteiten, zonvakanties), zonnebank verleden hebben. In weefselonderzoek (wanneeer je en stukje huidsample onder de microscoop bekijkt) blijkt er solaire elastose (= elasticiteit verval in de huid door UV stralen), toename verwijde vaten en lekkende basaal membraam. Het laatste is de overgang tussen hoornlaag (epidermis) en lederhuid (dermis). Door UV stralen is deze laag beschadigd, waardoor het pigment in de dermis ‘lekken’.

Melasma is goed te herkennen door specifieke voorkeurlocaties. Melasma komt namelijk met name voor op het voorhoofd, de wangen, de slapen, rond om de ogen en op de bovenlip. Daarnaast komen de vlekken vaak symmetrisch in het gelaat voor.

Uitlokkende factoren

De wereldwijde prevalentie van melasma varieert in diverse studies van 8.8% tot 40%. Dit is gebaseerd op de samenstelling van de populatie, het huidtype en de intensiteit van blootstelling aan uv-straling. Voornamelijk komt melasma voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Zwangerschap wordt als één van de belangrijkste uitlokkende factoren gezien. Maar ook bijvoorbeeld pilgebruik met oestrogenen kan een rol spelen. De vlekjes die ontstaan kunnen na de zwangerschap of na het stoppen van de pil weer verdwijnen, maar dit is helaas niet altijd het geval. Ook speelt uv-straling een grote rol. Al deze factoren kunnen namelijk leiden tot een verhoogde activiteit van pigmentcellen.

NIEUW is de ontdekking van een eiwit genaamd “OPSIN3” in de melanocyten. Dit eiwitje reageert op hoog energetisch zichtbaar blauw licht. Mensen met een huidtype III (bruine ogen en bruin haar) en donkerder, kan melasma krijgen zonder dat ze in contact zijn gekomen met UV-zonlicht.

Opsin3 is een eiwit in je melanocyten, stimuleert pigment door zichtbaar blauw licht – zonder UV stralen

dr. Francis Wu

Hoewel een donkere huid (Fitzpatrick type IV t/m VI) beter beschermd is tegen zonneschade dankzij een hoger gehalte aan melanine, brengt dit ook een verhoogd risico op pigmentstoornissen zoals melasma met zich mee. Een veelvoorkomend probleem bij mensen met een donkere huid is post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH), een vorm van donkere verkleuring die ontstaat na een ontsteking of huidbeschadiging. Dit maakt behandelingen zoals lasers en chemische peelings uitdagender, omdat ze PIH kunnen uitlokken of verergeren.

De hoge gevoeligheid voor PIH bij een donkere huid wordt verklaard door een overactieve reactie van de melanocyten (de pigmentproducerende cellen) op huidletsel. Hierdoor ontstaat sneller extra pigmentvorming. Daarom is het essentieel om niet alleen melasma te behandelen, maar ook PIH te voorkomen en actief aan te pakken met de juiste middelen, zoals milde chemische peelings en depigmenterende blekende crèmes, om verbetering te bereiken.

Lees meer over: Pigmentvlekken na een huidaandoening

Vasculaire melasma – nieuw fenomeen

Vasculaire melasma onderscheidt zich van ‘normale’ melasma door de aanwezigheid van een verhoogde vasculaire component, wat betekent dat er meer bloedvaten betrokken zijn bij de aangedane huidgebieden. Terwijl traditionele melasma voornamelijk wordt gekenmerkt door een overproductie van melanine door melanocyten, leidt vasculaire melasma tot meer zichtbare roodheid of een paarse tint door de vergrote of toegenomen bloedvaten. De exacte oorzaak van deze vasculaire component is complex en kan verband houden met zon blootstelling.

Bij histologisch onderzoek van weefsels, ookwel een biopt blijkt dat vasculaire melasma gekenmerkt wordt door een toegenomen bloedvatvorming. Dit kan ontstaan als gevolg van schade aan het gebied tussen de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (dermis), vaak veroorzaakt door blootstelling aan de zon. Deze beschadiging kan een immuunrespons triggeren die leidt tot een toename van het aantal bloedvaten als deel van het natuurlijke herstelproces van het lichaam. Deze verhoogde vasculariteit kan bijdragen aan de typerende roodheid of paarse tint die naast de klassieke bruine pigmentatie optreedt bij vasculaire melasma.

Hoe behandel je melasma?

Het behandelen van melasma is een lastig en vaak lang proces. Hoe dieper het pigment in de huid ligt, hoe slechter de prognose kan zijn. Oppervlakkig pigment (epidermis) is makkelijker te behandelen dan dieper gelegen pigment (dermis). Helaas is behandeling vaak niet permanent, maar is er vaak terugkeer te zien. Vooral wanneer mensen weer de zon in gaan en hormoon disbalans hebben zoals bij een zwangerschap of overgang. Dagelijks een minerale zonnebrand smeren met een hoge beschermingsfactor is dan ook een must. Minerale zonnebrandcrème heeft een brede uv-dekking (zowel UVA en UVB) en pakt ook een deel van het zichtbare blauw licht.

In een gerandomiseerde gecontroleerde studie met 40 blanke melasma-patiënten, bleek dat getinte zonnebrandcrème met ijzeroxiden voor bescherming tegen zichtbaar blauw licht een betere bescherming bood tegen terugval van melasma dan dezelfde zonnebrandcrème zonder bescherming tegen zichtbaar blauw licht.

Een andere studie uitgevoerd door Castanedo-Cazares en collega’s, bevestigde dit ook. Ze keken naar het effect van verschillende soorten zonnebrandcrème bij mensen met melasma. In deze dubbelblinde, gerandomiseerde studie werden deelnemers ook verdeeld in twee groepen: één groep gebruikte een zonnebrandcrème die alleen tegen UV-straling beschermde, terwijl de andere groep een breedspectrum zonnebrandcrème gebruikte die zowel UV- als nabij zichtbaar licht blokkeerde.

Wat bleek? De groep die een zonnebrandcrème met HEV bescherming gebruikte – dus eentje die beschermt tegen zowel UVA/UVB als zichtbaar blauw licht – zag een duidelijk betere verbetering van hun melasma dan de groep die alleen UV-bescherming had. Dit bevestigt dat nabij zichtbaar licht, waar je in het dagelijks leven constant aan blootgesteld wordt, een grotere invloed kan hebben op melasma dan je misschien denkt.

Lees meer over minerale zonnebrand en waarom wij het aanbevelen.

Melasma – een gecombineerde aanpak voor blijvende resultaten

Melasma is een hardnekkige huidaandoening die lastig te behandelen is. Er bestaat dan ook geen één enkele behandeling die voldoende is om melasma volledig onder controle te krijgen. In plaats daarvan wordt gebruik gemaakt van een combinatie van behandelingen, waarbij het doel is om pigmentvlekken te verminderen, nieuwe pigmentatie te voorkomen en bestaande pigmentatie te camoufleren. Daarnaast zijn de juiste adviezen om de behaalde resultaten te behouden.

Een geïntegreerde behandelaanpak

De behandelingen richten zich op verschillende aspecten van melasma:

1. Voorkomen van nieuwe pigmentatie
   Het gebruik van zonbescherming is essentieel om verergering van melasma door UV-straling en nabij zichtbaar licht te voorkomen. Een zonnebrandcrème met brede bescherming tegen zowel UV- als zichtbaar licht is aan te raden.
2. Remmen van pigmentatie
   Depigmenterende crèmes zoals hydrochinon en azelaïnezuur worden vaak ingezet om de aanmaak van nieuw pigment te remmen. Deze middelen worden doorgaans één tot twee keer per dag op de pigmentvlekken aangebracht.
   • Hydrochinon is effectief, maar kent een risico op bijwerkingen, waaronder irritatie. Recent onderzoek heeft bovendien bezorgdheid geuit over een mogelijk verhoogd risico op huidkanker bij langdurig gebruik van hydrochinon.
   • Azelaïnezuur is een veiliger alternatief met minder bijwerkingen en kan eveneens effectief pigmentatie verminderen.
   • Arbutine is een ander veilig alternatief dat op een vergelijkbare manier werkt als hydrochinon, maar zonder de bijbehorende risico’s. Het Targeted Pigment Serum van Iconic Elements bevat arbutine en andere actieve ingrediënten zoals resveratrol, emblica, niacinamide en appelzuur, die samen helpen om pigmentatie te verminderen en de huid te egaliseren.
3. Verwijderen van pigmentatie
   Voor het verwijderen van bestaande pigmentvlekken worden technieken zoals chemische peelings, dermabrasie en lasers ingezet. Hierbij is de keuze van de juiste laser belangrijk, omdat sommige lasers (zoals IPL) warmte afgeven die melasma kan verergeren.
   • De Picoway-laser is een van de betere keuzes, omdat deze zonder onnodige warmte de diepere huidlagen bereikt en het pigment veilig kan afbreken.
4. Camoufleren
   Naast medische en cosmetische behandelingen kan het gebruik van camouflageproducten helpen om de zichtbaarheid van pigmentvlekken te verminderen, wat bijdraagt aan meer zelfvertrouwen in sociale situaties.

Waarom een combinatie van behandelingen nodig is

Melasma is een chronische aandoening die de neiging heeft om terug te komen. Daarom is een gecombineerde aanpak, waarin zowel preventie als actieve behandeling wordt toegepast, noodzakelijk. Alleen door een combinatie van zonbescherming, blekende crèmes en geavanceerde technologieën zoals de Picoway-laser kunnen de beste en langdurige resultaten worden bereikt.

Daarnaast is goede begeleiding van een specialist belangrijk.

Voor vasculaire-type melasma behandeling

De behandeling van vasculaire melasma volgt grotendeels de aanpak van normale melasma, waarbij eerst wordt ingezet op het verminderen van pigment met een pigmentlaser, gevolgd door het gebruik van anti-pigment producten en dagelijkse zonbescherming. Voor vasculaire melasma wordt daarnaast een extra stap toegevoegd: de nabehandeling met een vaatlaser om de toegenomen bloedvaten aan te pakken die bijdragen aan de roodheid en paarse verkleuring van de huid. Deze gelaagde aanpak is bedoeld om zowel pigmentatie als bloedvate, de twee kenmerkende aspecten van vasculaire melasma, effectief te verminderen.

Wat kun je vanaf thuis doen?

Stap 1: Minerale zonnebrandcrème met zichtbaar blauwlicht bescherming

Begin met een minerale zonbescherming die bescherming biedt tegen zowel UVA, UVB en zichtbaar blauw licht daarnaast moet deze bescherming voorzien zijn van een hoge beschermingsfactor 30 of 50. Breng deze bescherming dagelijks aan en herhaal het meerde malen per dag, dit is het allerbelangrijkst bij (gevoeligheid voor) melasma.

Hiermee voorkom je nog beter dat de pigmentvlek donker wordt door zonlicht of zichtbaar licht.

Meer over: waarom blijven de vlekken op mijn gezicht ondanks zonbescherming

Stap 2: Blekende crème

Naast de zonnebrandcrème voor overdag is het raadzaam een nachtcrème met niacinamide. Niacinamide reguleert de melanogenese neerwaarts. Dat wil zeggen dat er minder melanine wordt gevormd doordat de melanosomen transfer wordt geremd. Zo wordt voorkomen dat er een overvloed aan melanine wordt geproduceerd.

Spotreducer Cream is geschikt voor mensen met een gevoelige huid.

Voor mensen met een normale of vette huid is onze Targeted Pigment serum geschikt, deze pakt de pigmentvorming op verschillende pigment niveaus aan. Je kan de serum combineren met andere Iconic Elements crème.

Stap 3: Eventueel combinatie van ingrediënten

In combinatie met vitamine C en E is niacinamide perfect voor het gebruik bij pigmentaties van de huid. Deze samenstelling is namelijk bewezen effectief bij te veel pigment in de huid, mits in de juiste concentratie wordt gebruikt. Zo werkt niacinamide effectief bij een percentage van 5%, vitamine E bij minstens 1% en vitamine C bij minstens 4%.

Melasma pigmentatie kan soms diep in de huid zitten en zal niet alleen door de crème zal verdwijnen. Daarnaast is Iedere huid/melasma anders en iedere huid reageert verschillend, dus laat u goed informeren bij een huidtherapeut/dermatoloog.

Melasma en jouw mentale welzijn: meer dan alleen een huidprobleem

Survey uitgevoerd door Hogeschool Utrecht huidtherapie studenten

Loubna, Ouafae en Roos, derdejaarsstudenten huidtherapie aan de Hogeschool Utrecht, hebben zich voor hun onderzoeksproject verdiept in de impact van melasma op de kwaliteit van leven van vrouwen. Om de ervaringen en behoeften van mensen met melasma beter te begrijpen, hebben ze een enquête afgenomen. Uit hun onderzoek blijkt dat melasma niet alleen een fysiek probleem is, maar ook veel invloed kan hebben op hoe je je voelt.

Melasma kan je zelfbeeld flink beïnvloeden. Veel mensen geven aan dat ze zich onzeker voelen, wat kan leiden tot stress, angst of zelfs depressieve gevoelens. Misschien herken je het gevoel dat sociale situaties lastiger worden of dat je voortdurend bezig bent met het uiterlijk van je huid. Dit kan je dagelijkse leven en mentale welzijn behoorlijk beïnvloeden.

Het is belangrijk om te weten dat je er niet alleen voor staat. Door erover te praten met een dermatoloog, therapeut of mensen in je omgeving, kun je deze gevoelens beter verwerken en tot een behandelplan komen dat past bij jouw persoonlijke situatie. Je mentale welzijn is net zo belangrijk als het fysieke herstel van je huid.

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt hoe belangrijk het is om aandacht te hebben voor de mentale kant van melasma:

• Chen et al. (2024) laat zien dat maar liefst 43% van de mensen met melasma depressieve gevoelens ervaart. Zorgverleners wordt aangeraden om ook het mentale aspect mee te nemen, omdat dit niet alleen je welzijn verbetert, maar ook kan zorgen voor betere behandelresultaten.
• Zhu et al. (2022) beschrijft hoe melasma kan leiden tot vermijdingsgedrag en obsessieve focus op de huid. Dit kan gevoelens van hopeloosheid versterken en ervoor zorgen dat je minder goed voor je huid zorgt, wat het herstel bemoeilijkt.

Om je te ondersteunen, is er door de huidtherapie studenten een Facebookgroep opgericht: “Sterker met Melasma”. Hier kun je in een veilige omgeving ervaringen delen, steun vinden en praktische tips krijgen. Door je verhaal te delen en te leren van anderen, kun je werken aan meer mentale veerkracht én beter omgaan met je huid.

Door zowel de mentale als fysieke impact van melasma aan te pakken, kun je stappen zetten naar een betere kwaliteit van leven. Aarzel niet om erover te praten met je zorgverlener en vergeet niet: je hoeft het niet alleen te doen.

Nu je hier bent – ons eigen pigment impact survey

Voor veel mensen zijn pigmentvlekken niet zomaar een onschuldige, cosmetische kwestie. Hoewel ze op het eerste gezicht alleen zichtbaar zijn op de huid, kunnen ze diepere effecten hebben op het mentale welzijn en zelfvertrouwen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat pigmentvlekken, zoals melasma, hyperpigmentatie of post-inflammatoire hyperpigmentatie, een aanzienlijke invloed kunnen hebben op hoe mensen zich voelen in sociale situaties en hoe ze naar zichzelf kijken.

De psychische impact wordt vaak onderschat, maar het effect kan groot zijn. Veel mensen met pigmentvlekken ervaren gevoelens van onzekerheid, frustratie en soms zelfs depressieve klachten. Het voortdurend bewust zijn van de zichtbaarheid van hun huid kan leiden tot vermijdingsgedrag en een obsessieve focus op huidverzorging.

Dit wordt bevestigd door een recente survey die we via Instagram hebben uitgevoerd, waaruit blijkt dat maar liefst 71% van de deelnemers aangeeft dat pigmentvlekken voor hen meer zijn dan alleen een cosmetisch probleem. Dit laat zien hoe belangrijk het is om niet alleen aandacht te besteden aan het fysieke aspect van pigmentvlekken, maar ook aan het mentale welzijn van mensen die ermee te maken hebben.

Wil je meer weten over hoe pigmentvlekken ontstaan, welke behandelingen beschikbaar zijn en hoe je om kunt gaan met de psychische impact? Lees verder: Pigmentvlekken is meer dan alleen een cosmetisch probleem

Literatuur:

Austin, E., Nguyen, J. K., & Jagdeo, J. (2019). Topical Treatments for Melasma: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Journal of drugs in dermatology : JDD, 18(11)

Hakozaki T, Minwalla L, Zhuang J, et al. The effect of niacinamide on reducing cutaneous pigmentation and suppression of melanosome transfer. The British Journal of Dermatology. 2002 Jul;147(1):20-31.

McKesey, J., Tovar-Garza, A., & Pandya, A. G. (2019). Melasma Treatment: An Evidence-Based Review. American Journal of Clinical Dermatology.

Sarkar, R., Bansal, S., & Garg, V. K. (2012). Chemical peels for melasma in dark-skinned patients. Journal of cutaneous and aesthetic surgery, 5(4), 247–253.

Bronzina E, Clement A, Marie B, Fook Chong KT, Faure P, Passeron T. Efficacy and tolerability on melasma of a topical cosmetic product acting on melanocytes, fibroblasts and endothelial cells: a randomized comparative trial against 4% hydroquinone. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020;34(4):897-903.

Boukari F, Jourdan E, Fontas E et al. Prevention of melasma relapses with sunscreen combining protection against UV and short wavelengths of visible light: a prospective randomized comparative trial. J Am Acad Dermatol 2015; 72: 189–90.e1.

Castanedo-Cazares JP, Hernandez-Blanco D, Carlos-Ortega B, Fuentes-Ahumada C, Torres-Álvarez B. Near-visible light and UV photoprotection in the treatment of melasma: a double-blind randomized trial. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2014 Feb;30(1):35-42.