Melasma ontmaskerd – wat kan je doen!

Geschreven door Dionne Smits, huidtherapeute

Updated: 19 oktober 2024 + survey

Melasma, ook wel zwangerschapsmasker genoemd, is een pigmentstoornis die gekarakteriseerd wordt door symmetrische, gepigmenteerde maculae. Macula is Latijn voor vlek. In de dermatologie wordt deze term gebruikt om een niet-verheven kleurverandering van de huid aan te duiden. Omdat melasma zich bevindt in het gelaat wordt het vaak als cosmetisch storend ervaren en kan het zelfs leiden tot psychosociale en emotionele stress.

Wat is pigment en hoe ontstaat het?

De huid bestaat uit drie lagen, de bovenste opperhuid (0.5-1 mm dik), de dieperliggende lederhuid (1-2 mm) waar zich onder andere de bloedvaten en zenuwen bevinden, en het onderhuids vetweefsel.
Pigment is een bruine kleurstof die wordt aangemaakt door de pigmentcellen (melanocyten) die zich in de onderste laag van de opperhuid bevinden. Ze liggen dus relatief oppervlakkig in de huid. In de pigmentcel wordt het pigment verpakt in pigmentkorreltjes en zo afgegeven aan de bovenliggende opperhuidcellen. Pas wanneer het pigment zich in de opperhuidcellen bevindt, is de huid zichtbaar gepigmenteerd.

Pigmentproductie in de huid

Ieder mens, blank of donker, jong of oud heeft ongeveer evenveel pigmentcellen per oppervlakte-eenheid. De activiteit van deze pigmentcellen en de hoeveelheid, rijpheid en grootte van de pigmentkorreltjes bepalen iemands huidskleur, en ook de kleur van het haar en de ogen. Bij donkere rassen bevatten pigmentcellen veel meer en veel grotere en rijpere pigmentkorreltjes, en zijn de opperhuidcellen veel voller beladen met pigmentkorreltjes dan bij blankere rassen. Door (kunstmatige) uv-straling neemt het aantal werkzame pigmentcellen en de pigmentaanmaak toe. Het resultaat is een bruine verkleuring van de huid.

Hoe ontstaat Melasma?

Door hormonen of (kunstmatige) uv-stralen worden de pigmentcellen ingezet om pigment aan te maken. Wanneer deze pigmentcellen te veel en te plaatselijk pigment gaan produceren ontstaat er hyperpigmentatie. Melasma is daar een vorm van. Er is sprake van hyperpigmentatie wanneer er een toename van pigment is in de huid. De huid maakt meer pigment aan en/of het aantal pigmentcellen in de huid neemt toe.

Naast pigmentcellen zijn er aanwijzingen dat er meer cellen in de huid zijn betrokken. Denk ook aan keratinocyten (huidcellen), fibroblasten (bindweefsel cel betrokken bij aanmaak van collageen, hyaluronzuur, elastine in de lederhuid), endotheel cellen (bloedvaatcellen). Deze ‘geprikkelde’ cellen door UV, hormonen kunnen pigmentcellen stimuleren.

Wat dr. Wu opvalt is dat mensen met melasma, in het verleden veel zonexposities (buitenactiviteiten, zonvakanties), zonnebank verleden hebben. In weefselonderzoek (wanneeer je en stukje huidsample onder de microscoop bekijkt) blijkt er solaire elastose (= elasticiteit verval in de huid door UV stralen), toename verwijde vaten en lekkende basaal membraam (zie hieronder basal layer) . Het laatste is de overgang tussen hoornlaag (epidermis) en lederhuid (dermis). Door UV stralen is deze laag beschadigd, waardoor het pigment in de dermis ‘lekken’.

Melasma is goed te herkennen door specifieke voorkeurlocaties. Melasma komt namelijk met name voor op het voorhoofd, de wangen, de slapen, rond om de ogen en op de bovenlip. Daarnaast komen de vlekken vaak symmetrisch in het gelaat voor.

Uitlokkende factoren

De wereldwijde prevalentie van melasma varieert in diverse studies van 8.8% tot 40%. Dit is gebaseerd op de samenstelling van de populatie, het huidtype en de intensiteit van blootstelling aan uv-straling. Voornamelijk komt melasma voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Zwangerschap wordt als één van de belangrijkste uitlokkende factoren gezien. Maar ook bijvoorbeeld pilgebruik met oestrogenen kan een rol spelen. De vlekjes die ontstaan kunnen na de zwangerschap of na het stoppen van de pil weer verdwijnen, maar dit is helaas niet altijd het geval. Ook speelt Uv-straling een grote rol. Al deze factoren kunnen namelijk leiden tot een verhoogde activiteit van pigmentcellen.

NIEUW is de ontdekking van een eiwit genaamd “OPSIN3” in de melanocyten. Dit eiwitje reageert op hoog energetisch zichtbaar blauw licht. Mensen met een huidtype III (bruine ogen en bruin haar) en donkerder, kan melasma krijgen zonder dat ze in contact zijn gekomen met UV-zonlicht.

Opsin3 is een eiwit in je melanocyten, stimuleert pigment door zichtbaar blauw licht – zonder UV stralen

dr. Francis Wu

Hoewel een donkere huid (Fitzpatrick type IV t/m VI – voor meer informatie over huidpigment) een betere bescherming biedt tegen zonneschade, is het op zichzelf een risicofactor voor pigmentstoornissen zoals melasma. Daarnaast is de neiging tot post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH) een belangrijke beperkende factor voor de behandelingsprocedures zoals lasers en chemische peelings. De hoge incidentie van PIH in een donkere huid wordt toegeschreven aan de gebrekkige pathofysiologische respons op huidletsel, wat vervolgens leidt tot een verhoogde melanocytactiviteit. Daarom is preventie en het behandelen van PIH na de behandeling met verschillende middelen, waaronder chemische peelings, van groots belang bij de behandeling van melasma bij een donkere huid.

Lees meer over: Pigmentvlekken na een huidaandoening

Vasculaire melasma – nieuw fenomeen

Vasculaire melasma onderscheidt zich van ‘normale’ melasma door de aanwezigheid van een verhoogde vasculaire component, wat betekent dat er meer bloedvaten betrokken zijn bij de aangedane huidgebieden. Terwijl traditionele melasma voornamelijk wordt gekenmerkt door een overproductie van melanine door melanocyten, leidt vasculaire melasma tot meer zichtbare roodheid of een paarse tint door de vergrote of toegenomen bloedvaten. De exacte oorzaak van deze vasculaire component is complex en kan verband houden met zonblootstelling.

Bij histologisch onderzoek van weefsels, ookwel een biopt blijkt dat vasculaire melasma gekenmerkt wordt door een toegenomen bloedvatvorming. Dit kan ontstaan als gevolg van schade aan het gebied tussen de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (dermis), vaak veroorzaakt door blootstelling aan de zon. Deze beschadiging kan een immuunrespons triggeren die leidt tot een toename van het aantal bloedvaten als deel van het natuurlijke herstelproces van het lichaam. Deze verhoogde vasculariteit kan bijdragen aan de typerende roodheid of paarse tint die naast de klassieke bruine pigmentatie optreedt bij vasculaire melasma.

Hoe behandel je melasma?

Het behandelen van melasma is een lastig en vaak lang proces. Hoe dieper het pigment in de huid ligt, hoe slechter de prognose kan zijn. Oppervlakkig pigment (epidermis) is makkelijker te behandelen dan dieper gelegen pigment (dermis). Helaas is behandeling vaak niet permanent, maar is er vaak terugkeer te zien. Vooral wanneer mensen weer de zon in gaan en hormoon disbalans hebben zoals bij een zwangerschap of overgang. Dagelijks een minerale zonnebrand smeren met een hoge beschermingsfactor is dan ook een must. Minerale zonnebrandcrème heeft een brede uv-dekking (zowel UVA en UVB) en pakt ook een deel van het zichtbare blauw licht.

In een gerandomiseerde gecontroleerde studie met 40 blanke melasma-patiënten, bleek dat getinte zonnebrandcrème met ijzeroxiden voor bescherming tegen zichtbaar blauw licht een betere bescherming bood tegen terugval van melasma dan dezelfde zonnebrandcrème zonder bescherming tegen zichtbaar blauw licht.

Lees meer over minerale zonnebrand en waarom wij het aanbevelen.

Daarnaast worden meerdere behandelen methodes ingezet om het beste resultaat te bereiken. De huidige behandelingen omvatten topicale en systemische middelen, zoals chemische peelings en therapieën die op laser en licht gebaseerd zijn. De behandeling doelt op verbetering van bestaande laesies en voorkomen van herhaling. Hydroquinone is een topicale therapie die vaak wordt ingezet en in veel landen als dé gouden standaard wordt beschouwd.

Andere behandelmethoden die voor melasma kunnen worden ingezet zijn: peelings, dermabrasie en IPL of de picolaser. Deze behandelingen zijn gericht op de afremming van de melaninesynthese en/of de normalisering van de melanine distributie.

Behandelplan Melasma

Zoals hierboven vermeld staat is melasma lastig te behandelen. Er is dan ook niet één enkele behandeling die wordt uitgevoerd. Er wordt tijdens het proces gebruik gemaakt van combinatie behandelingen. Deze behandelingen zijn gericht op het voorkomen van pigmentatie, het remmen van de pigmentatie, het verwijderen van pigmentatie en het camoufleren van de pigmentatie. Daarnaast zijn de juiste adviezen van cruciaal belang om het resultaten te behouden.

De Picoway laser is op dit moment een van de betere lasers om melasma te behandelen. Bij IPL en andere soorten wordt er vaak onnodig warmte de huid ingebracht wat het melasma juist kan triggeren. De picoway laser doet dit niet en kan zo veilig de diepere huidlagen bereiken.

Naast de laserbehandeling wordt door middel van de bleek producten de pigmentatie geremd en nieuwe hyperpigmentatie voorkomen. Hydrochinon/azelaïnezuur zijn de meest gebruikte depigmentatie middelen. Beide crèmes kunnen één tot twee maal daags aangebracht worden op de pigmentvlekken. Helaas zijn deze crèmes niet zonder bijwerkingen. Maar wanneer je beide crèmes vergelijkt in het farmacotherapeutisch kompas is de lijst van de bijwerkingen van azelaínezuur aanzienlijk korter dan die van hydrochinon. Recentelijk onderzoek gepubliceerd op Medscape, was er enige bezorgdheid geuit over hydrochinon en de kans op huidkanker.

Een veilig alternatief voor hydrochinon voor het verminderen van pigmentatie is arbutine, dat op een vergelijkbare manier de pigmentproductie beïnvloedt. Iconic Elements biedt een specifiek Targeted Pigment Serum aan, samengesteld op basis van arbutine en verrijkt met aanvullende cosmetische ingrediënten zoals resveratrol, emblica, niacinamide en appelzuur.

Vasculaire melasma behandeling

De behandeling van vasculaire melasma volgt grotendeels de aanpak van normale melasma, waarbij eerst wordt ingezet op het verminderen van pigment met een pigmentlaser, gevolgd door het gebruik van anti-pigment producten en dagelijkse zonbescherming. Voor vasculaire melasma wordt daarnaast een extra stap toegevoegd: de nabehandeling met een vaatlaser om de toegenomen bloedvaten aan te pakken die bijdragen aan de roodheid en purperen kleuring van de huid. Deze gelaagde aanpak is bedoeld om zowel pigmentatie als vasculariteit, de twee kenmerkende aspecten van vasculaire melasma, effectief te verminderen.

Een andere mogelijkheid is om de melasma te bedekken met medisch camouflageproducten. Lycogel is een van de bekendste producten en heeft een breed assortiment op het gebied van camouflage. Voor ieder huidtint/huidtype is een product beschikbaar. Deze producten zijn op minerale basis en bieden gelijk een volledige zonbescherming. Echter is het nadeel dat dit iedere dag opnieuw herhaald moet worden en de melasma hierdoor niet verminderd.

Wat kun je vanaf thuis doen?

Stap 1: Minerale zonbescherming.

Begin met een minerale zonbescherming die bescherming biedt tegen zowel UVA ,UVB en zichtbaar blauw licht daarnaast moet deze bescherming voorzien zijn van een hoge beschermingsfactor 30 of 50. Breng deze bescherming dagelijks aan en herhaal het meerde malen per dag, dit is het allerbelangrijkst bij (gevoeligheid voor) melasma. Hiermee voorkom je dat de pigmentvlek donker wordt door zonlicht of zichtbaar licht.

Meer over: waarom blijven de vlekken op mijn gezicht ondanks zonbescherming

Stap 2: Nachtcrème met Niacinamide

Naast de zonnebrandcrème voor overdag is het raadzaam een nachtcrème met niacinamide. Niacinamide reguleert de melanogenese neerwaarts. Dat wil zeggen dat er minder melanine wordt gevormd doordat de melanosomen transfer wordt geremd. Zo wordt voorkomen dat er een overvloed aan melanine wordt geproduceerd. Spotreducer is geschikt voor mensen met een gevoelige huid. Voor mensen met een normale huid is onze Targeted Pigment serum geschikt, deze pakt de pigmentvorming op verschillende nivos aan.

Stap 3: Eventueel combinatie van ingrediënten

In combinatie met vitamine C en E is niacinamide perfect voor het gebruik bij pigmentaties van de huid. Deze samenstelling is namelijk bewezen effectief bij te veel pigment in de huid, mits in de juiste concentratie wordt gebruikt. Zo werkt niacinamide effectief bij een percentage van 5%, vitamine E bij minstens 1% en vitamine C bij minstens 4%.

Melasma pigmentatie kan soms diep in de huid zitten en zal niet alleen door de crème zal verdwijnen. Daarnaast is Iedere huid/melasma anders en iedere huid reageert verschillend, dus laat u goed informeren bij een huidtherapeut/dermatoloog.

Literatuur:

Austin, E., Nguyen, J. K., & Jagdeo, J. (2019). Topical Treatments for Melasma: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Journal of drugs in dermatology : JDD, 18(11)

Hakozaki T, Minwalla L, Zhuang J, et al. The effect of niacinamide on reducing cutaneous pigmentation and suppression of melanosome transfer. The British Journal of Dermatology. 2002 Jul;147(1):20-31.

McKesey, J., Tovar-Garza, A., & Pandya, A. G. (2019). Melasma Treatment: An Evidence-Based Review. American Journal of Clinical Dermatology.

Sarkar, R., Bansal, S., & Garg, V. K. (2012). Chemical peels for melasma in dark-skinned patients. Journal of cutaneous and aesthetic surgery, 5(4), 247–253.

Bronzina E, Clement A, Marie B, Fook Chong KT, Faure P, Passeron T. Efficacy and tolerability on melasma of a topical cosmetic product acting on melanocytes, fibroblasts and endothelial cells: a randomized comparative trial against 4% hydroquinone. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020;34(4):897-903.

Boukari F, Jourdan E, Fontas E et al. Prevention of melasma relapses with sunscreen combining protection against UV and short wavelengths of visible light: a prospective randomized comparative trial. J Am Acad Dermatol 2015; 72: 189–90.e1.

Survey uitgevoerd door Hogeschool Utrecht huidtherapie studenten

Loubna, Ouafae en Roos zijn derdejaarsstudenten huidtherapie aan de Hogeschool Utrecht. Voor hun onderzoeksproject richten ze zich op de impact van melasma op de kwaliteit van leven van vrouwelijke patiënten. Om meer inzicht te krijgen in de ervaringen en behoeften van deze groep, willen ze graag een enquête afnemen bij mensen die met melasma te maken hebben. Of klik op deze link

Nu je hier bent

Pigmentvlekken is niet alleen een cosmetisch probleem, uit een onderzoek blijkt dat er mensen psychisch aan kunnen lijden. Lees meer over pigment en psychische impact.

Hieronder een survey op instagram: 71% herkent het probleem dat pigmentvlekken meer dan alleen een cosmetisch probleem is.