Microplastics en cosmetica: gevaarlijk of geen probleem?

Plastic is niet meer weg te denken uit onze wereld. Van verpakkingen tot de kleding die we dragen tot de bouwmaterialen in onze woningen? Het is een gegeven: plastic is overal om ons heen en nog erger microplastics.

Tijdens de ontwikkeling van Iconic-Elements skincare ontdekte ik dat veel consumenten en huidspecialisten niet op de hoogte waren van het verband tussen hormoonverstorende cosmetische stoffen en microplastics. Dit verband is er wel degelijk en het is in mijn ogen belangrijk dat cosmetisch aanbieders én gebruikers zich hiervan bewust zijn!

Via de huid en via ons voedsel krijgen we plastics binnen. Weet jij wat dat voor gevolgen heeft?

Microplastics in de voedselketen: iedere week een creditcard op het menu

Twee rapporten vestigen de aandacht op de hoeveelheid plastic we binnen krijgen via voedsel en dranken. Het eerste rapport werd in 2019 door het Wereld Natuur Fonds gepubliceerd. Dit rapport vergelijkt de gegevens van 52 onderzoeken naar de opname van microplastic. Hieruit blijkt dat mensen het risico lopen om ongeveer 5 gram plastic per week binnen te krijgen. Ter vergelijking: dat is ongeveer gelijk aan een creditcard.

Het tweede onderzoek verscheen in het tijdschrift Environmental Science and Technology. De onderzoekers melden dat Amerikanen naar schatting 39.000 tot 52.000 microplasticdeeltjes per jaar consumeren uit zeevruchten, water, suikers, zouten en alcohol alleen.

Dat is allemaal leuk en aardig, maar wat zijn microplastics eigenlijk?

Er bestaan primaire en secundaire microplastics

Microplastics zijn zeer kleine stukjes plastic van minder dan 5 mm lang die het milieu vervuilen. Het  zijn geen specifieke soorten plastic: elk type plasticfragment kan hieronder vallen.

Op dit moment zijn er twee classificaties van microplastics. Primaire microplastics zijn alle plastic fragmenten die kleiner dan 5 millimeter zijn voordat ze in het milieu terechtkomen. Denk aan microvezels van kleding, microbeads en plastic pellets

Secundaire microplastics ontstaan door de afbraak van grotere plastic producten. Ze komen ons milieu binnen door natuurlijke verweringsprocessen, denk bijvoorbeeld aan de stukjes plastic van een kapotgebroken waterpistool.

De afbraak van plastics gaat erg langzaam en kan honderden jaren duren. Dit vergroot de kans dat de microplastics in het lichaam worden ingenomen en zich ophopen in de lichamen en weefsels van mensen, dieren en planten.

Nog kleiner zijn de nanoplastics

Als microplastics nog verder fragmenteren ontstaan voor het blote oog onzichtbare deeltjes, zogenaamde nanoplastics. Deze nanoplastics vormen een onzichtbare bedreiging voor het milieu en onze gezondheid.

Uit een recent onderzoek dat werd gepubliceerd in Nature Food (2020), blijkt dat het polypropyleen in kinderzuigflessen tot 16 miljoen microplastics en miljarden kleinere nanoplastics per liter kunnen afgeven.

Het is dus duidelijk dat we via ons voedsel microplastics binnenkrijgen, maar wat is dan het verband met cosmetica?

Microplastics in cosmetica

Natuurlijke afbreekbare exfoliërende ingrediënten, denk bijvoorbeeld aan scrubkorreltjes, zijn door een aantal cosmetische bedrijven vervangen door microplastics. Vaak zie je dit op het etiket beschreven als “microbeads” of “micro-exfoliates”. Deze microbeads zijn meestal samengesteld uit polyethyleen, een veelgebruikt onderdeel van kunststoffen, maar ze kunnen ook gemaakt worden uit polypropyleen, polyethyleentereftalaat (PET) of nylon.

Microbeads worden steeds vaker aangetroffen in handzepen en andere producten voor persoonlijke verzorging. Het gevolg is dat deze minieme (plastic)deeltjes direct na gebruik in het riool terechtkomen, waar ze door het kleine formaat, niet volledig kunnen worden uitgefilterd door afvalwaterzuiveringsinstallaties.

Uiteindelijk komen de microbeads terecht in rivieren, zeeën en oceanen. Van kleine tot grote zeedieren: allemaal krijgen ze – via hun voedsel – deeltjes binnen en zo stapelt de hoeveelheid zich steeds verder op. Via een omweg belanden de microbeads uit cosmeticaproducten dus uiteindelijk op jouw bord.

Tot zover de microplastics ín cosmeticaproducten, maar hoe zit het dan met verpakkingen?

BPA en PVC (met ftalaten) in cosmeticaverpakkingen

Conventionele plastic verpakkingen voor cosmetica bevatten meestal een van de twee chemicaliën: polycarbonaat plastics, die een chemische stof bevatten die bisfenol-A (BPA) wordt genoemd of polyvinylchloride-kunststoffen (PVC), die ftalaten bevatten.

BPA wordt gebruikt om plastic uit te harden. Ook wordt het gebruikt om verschillende soorten kunststof te maken zoals polycarbonaat (PC) plastic en epoxyhars.

Ftalaten worden onder meer gebruikt bij het vervaardigen van drukinkt, lijm, geparfumeerde producten en parfums. Verder worden ze ingezet als weekmakers voor plastics en in farmaceutische producten geeft het pillen een mooie glans.

Het is belangrijk dat de ingrediënten die in een crème zitten, niet reageren met het plastic van een verpakking. Gebeurt dit wel, dan kunnen deze ongewenste stoffen mogelijk in je bloedbaan terechtkomen

Welke schadelijke gevolgen kunnen deze stoffen voor je lichaam hebben?

Komt Bisfenol-A (BPA) in je lichaam terecht dan kan het je hormoonhuishouding verstoren en schade aanrichten aan verschillende weefsels en organen zoals het voortplantingssysteem, het immuunsysteem en het neuro-endocrine systeem. De gevolgen? Meisjes raken bijvoorbeeld eerder in de pubertijd of jongens worden minder vruchtbaar.

Onlangs is bij dieren aangetoond dat BPA kanker en DNA-veranderingen kan veroorzaken. Een extra zorg is dat ongeboren kinderen en baby’s mogelijk gevoeliger zijn dan volwassenen voor de effecten van BPA. Dit komt doordat hun lichaam sterk in ontwikkeling is. Het verraderlijke is dat baby’s ook via de moedermelk  BPA kunnen binnenkrijgen.

De wetgeving loopt achter de feiten aan

In Nederland is BPA niet verboden. Het RIVM hanteert het advies van de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA). Hierin staat dat een mens per dag 0,004 milligram BPA per kilo lichaamsgewicht binnen mag krijgen. Voor een volwassene van 75 kilo betekent dat 0,3 milligram per dag. Wat dit betekent voor ongeboren kinderen en voor baby’s die via de moedermelk BPA binnenkrijgen, is onbekend. Daar komt nog bij dat nieuw onderzoek, dat begin 2021 werd gepubliceerd, de aanwezigheid van microplastics in de placenta aantoont. Met andere woorden: het lijkt onontkoombaar om deze stoffen al vanaf de conceptie binnen te krijgen!

Helaas is de urgentie van deze onderzoeksresultaten nog niet doorgedrongen tot de EFSA. De organisatie lijkt zich te laten leiden door het feit dat er nog geen goede alternatieven voor deze plastics zijn en heeft alleen de (erg kleine) stap gezet om vanaf 2 januari 2020 het gebruik van thermisch papier met BPA te verbieden.

Ftalaten

Nog even terug naar de ftalaten. Ftalaten in cosmetica kunnen via de huid het lichaam binnendringen. Verschillende cel- en dieronderzoeken suggereren dat ook ftalaten hormoon- en ontwikkelingsstoornissen kunnen veroorzaken. Eenmaal in de bloedbaan aanwezig kunnen ftalaten de placentabarrière passeren en zo de ontwikkeling van de foetus beïnvloeden.

Moeten we dan kiezen voor duurzame afbreekbare plastic?

Het lijkt logisch om te kiezen voor bioafbreekbare plastics als alternatief. Deze plastics gebruiken als grondstof maiszetmeel en suikerriet. Dat klinkt ideaal, maar blijkt in de praktijk geen zoden aan de dijk te zetten.

Het bioafbreekbare plastic wordt alleen afgebroken onder zeer specifieke omstandigheden. In de praktijk komt het alsnog als microplastic in het milieu terecht waar het niet verteert en dezelfde gevolgen heeft voor het milieu als ‘gewoon’ plastic.

Natuurlijke ingrediënten en de beste verpakking

Iconic-Elements heeft vanaf de oprichting rekening gehouden met de (mogelijk) negatieve effecten van microplastics in cosmetica en cosmeticaverpakkingen. Daarom heeft onze huidverzorging BPA vrije dispensers en gebruiken we – waar mogelijk – verpakkingen van glas.

Voor producten die je liever niet in glas vervoert (denk aan bijvoorbeeld zonnebrandcrème) maken we gebruik van verpakkingen met de beste papieren.

Een lichtpuntje is een in 2021 gepubliceerd onderzoek. Het is gelukt om in het laboratorium polystyreen microplastics uit rioolwater om te zetten in water en CO2. Dit is een stap in de goede richting die vraagt om navolging. Wij houden deze, en andere ontwikkelingen, in de gaten en beloven onze skincare gebruikers dat we altijd kiezen voor de beste oplossing.

Er is meer aandacht nodig voor de negatieve gevolgen van microplastics

Ik ben blij dat er via (sociale) media steeds meer aandacht voor dit probleem komt. Wil je er meer over weten dan is deze aflevering van de Keuringsdienst van Waarde de moeite waard:

Microplastic        

Wil je weten of jouw cosmetica microbeads bevat?

Check het bij Beat the Microbead of download te app.

Vind jij dat dit onderwerp prominenter op de kaart mag komen te staan?
Deel dit artikel of bovenstaande links met je eigen netwerk en help zo om het gesprek aan te zwengelen!

Over Francis Wu

‘In mijn dermatologiepraktijk vragen mensen me vaak naar huidverbeterende producten. Omdat ik wil dat je als gebruiker kunt vertrouwen op het middel dat je smeert, heb ik een eigen skincare lijn ontwikkeld: Iconic-Elements. Een complete huidverzorgingslijn die eruit springt omdat het (evidence-based) werkt!’ 

Literatuur

Ragusa A, Svelato A, Santacroce C, Catalano P, Notarstefano V, Carnevali O, Papa F, Rongioletti MCA, Baiocco F, Draghi S, D’Amore E, Rinaldo D, Matta M, Giorgini E. Plasticenta: First evidence of microplastics in human placenta. Environ Int. 2021 Jan;146:106274.

Ma Y, Liu H, Wu J, Yuan L, Wang Y, Du X, Wang R, Marwa PW, Petlulu P, Chen X, Zhang H. The adverse health effects of bisphenol A and related toxicity mechanisms. Environ Res. 2019 Sep;176:108575.

Li, D., Shi, Y., Yang, L. et al. Microplastic release from the degradation of polypropylene feeding bottles during infant formula preparation. Nat Food 1, 746–754 (2020).

Sheng Z, Wang C, Ren F, Liu Y, Zhu B. Molecular mechanism of endocrine-disruptive effects induced by Bisphenol A: The role of transmembrane G-protein estrogen receptor 1 and integrin αvβ3. J Environ Sci (China). 2019 Jan;75:1-13.

Koniecki D, Wang R, Moody RP, Zhu J. Phthalates in cosmetic and personal care products: concentrations and possible dermal exposure. Environ Res. 2011 Apr;111(3):329-36.

Kiendrebeogo M, Karimi Estahbanati MR, Khosravanipour Mostafazadeh A, Drogui P, Tyagi RD. Treatment of microplastics in water by anodic oxidation: A case study for polystyrene. Environ Pollut. 2021 Jan 15;269:116168.

Nu je hier bent

Recentelijk zijn dermatologen Francis Wu en Petra Dikrama van het Erasmus MC en co-founder van dikrama clinics, voor Trosradar dokters van morgen geïnterviewd. Er wordt ingegaan over onze dagelijkse huidverzorging. Vragen over onder andere SPF in dagcrème: werkt dat wel, en waarop kun je letten als je een dagcrème zoekt die ook beschermt tegen de zon? En: omdat we richting de wintertijd gaan en minder te maken krijgen met zonbescherming wat is dan zinvol. Meer over Dokters van morgen – Trosradar