Pigmentvlekken herkennen: het verschil tussen melasma, ouderdomsvlekken en post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH)

Hyperpigmentatie komt in verschillende vormen voor en hoewel ze allemaal donkere verkleuringen van de huid veroorzaken, verschillen ze aanzienlijk in oorsprong, voorkomen en behandeling. In deze blog gaan we pigmentvlekken herkennen aan de hand van drie veelvoorkomende vormen: melasma, ouderdomsvlekken (ook wel lentigines genoemd) en post-inflammatoire hyperpigmentatie (PIH). We leggen de oorzaken, klinische kenmerken en therapeutische implicaties van elk uit, en sluiten af met praktische tips.

Wat is hyperpigmentatie?

Hyperpigmentatie betekent letterlijk “te veel pigment”. Het ontstaat door een toename van melanine, het pigment dat je huid zijn kleur geeft. Deze toename kan plaatsvinden in de oppervlakkige huidlaag (epidermis), de diepere laag (dermis), of beide. Hoewel het meestal onschuldig is, kan het cosmetisch storend zijn en impact hebben op het zelfvertrouwen.

Meer weten

• Melanocyt – je pigmentfabriek in de huid
• Pigmentafwijking, meer dan alleen een cosmetisch probleem

Melasma

Wat is melasma?

Melasma is een verworven vorm van hyperpigmentatie die vooral optreedt op huidgebieden die regelmatig worden blootgesteld aan zonlicht, zoals het gezicht. De pigmentvlekken zijn meestal gelijk verdeeld, met name op het voorhoofd, de wangen, neusbrug en bovenlip. De vlekken kunnen variëren van licht- tot donkerbruin tot zelfs grijsachtig, afhankelijk van de diepte van het pigment in de huid.

Oorzaken van melasma

Melasma ontstaat door een overproductie van melanine, het pigment dat kleur geeft aan onze huid. De belangrijkste uitlokkende factoren zijn:

• UV-straling: zonlicht stimuleert de melanocyten (pigmentcellen) in de huid tot verhoogde pigmentproductie.
• Hormonale veranderingen: tijdens zwangerschap (zwangerschapsmasker), gebruik van orale anticonceptie of hormonale therapie.
• Medicatie: met name anti-conceptie kunnen het risico verhogen.
• Familiaire aanleg: melasma komt vaker voor bij mensen met een donkere huid (Fitzpatrick huidtype III–VI), en vrouwen worden duidelijk vaker getroffen dan mannen.

Prognose

Melasma verdwijnt zelden vanzelf (tenzij het hormonaal bepaald is zoals bij zwangerschap) en komt vaak terug bij hernieuwde blootstelling aan zonlicht. De combinatie van langdurige onderhoudsbehandeling en goede zonbescherming zijn belangrijk voor succes op lange termijn.

Wil je meer weten over Melasma

Ouderdomsvlekken (Lentigines)

Oorzaken

Lentigines, ook wel ouderdomsvlekken, levervlekken of zonnevlekken genoemd, zijn goedaardige pigmentvlekken die ontstaan door chronische blootstelling aan ultraviolette (UV) straling. In tegenstelling tot melasma spelen hormonale invloeden hierbij geen rol. De verhoogde blootstelling aan zonlicht stimuleert melanocyten (pigmentcellen) tot overproductie van melanine, dat zich ophoopt in de basale laag van de opperhuid (epidermis).

Deze vorm van hyperpigmentatie komt vaker voor bij mensen met een lichtere huidtype (Fitzpatrick I–III), en de prevalentie neemt toe met de leeftijd, vooral vanaf het 40e levensjaar.

Kenmerken

• Gelijkmatig gepigmenteerde licht- tot donkerbruine vlekken.
• Geen reliëf: ze zijn vlak en hebben goed afgebakende randen.
• Locaties: meestal op zonbeschenen delen van het lichaam, zoals het gezicht, de handruggen, onderarmen en het decolleté.
• De vlekken verdwijnen niet spontaan en kunnen in aantal en grootte toenemen met de jaren.

Dermatologische controle

Let op het kan soms lijken op een melanoom of lentigo maligna.. Omdat sommige lentigines kunnen lijken op kwaadaardige huidletsels, is evaluatie door een dermatoloog belangrijk bij:

• Asymmetrie of grillige randen
• Verkleuring of snelle groei
• Jeuk, bloeding of verandering van oppervlak

Postinflammatoire hyperpigmentatie (PIH)

Oorzaken

PIH ontstaat als reactie op een ontsteking of beschadiging van de huid. De meest voorkomende triggers zijn:

• Acne, eczeem, psoriasis of insectenbeten
• Mechanisch trauma, zoals schrammen of schaafwonden
• Dermatologische behandelingen zoals peelings, lasers of microneedling
• Infecties (viraal, bacterieel of schimmelinfecties)
• UV-straling, vooral bij een ontstoken of reeds beschadigde huid
• Zichtbaar blauw daglicht, voor bij mensen vanaf Fitzpatrick huidtype 3 zijn hier vatbaarder voor

Inflammatoire reacties stimuleren de melanocyten om meer melanine aan te maken. Als dit pigment in de epidermis)terechtkomt, zie je meestal een lichtbruine verkleuring. Als het in de dermis komt, kan het blauwgrijs lijken.

Wie loopt meer risico?

PIH komt vaker voor bij mensen met een donker huidtype (Fitzpatrick huidtype IV tot VI), omdat hun huid actiever is in de aanmaak van melanine.

Kenmerken

• Kleur: variërend van lichtbruin (oppervlakkig) tot grijsblauw (dieper)
• Vorm: onregelmatig, maar vaak goed begrensd
• Locatie: afhankelijk van de onderliggende oorzaak, acne laat PIH vaak achter op wangen, kaaklijn of rug
• Geen voelbare plekken, het is glad: PIH is puur een kleurverandering en geen palpabele laesie

Prognose

PIH kan maanden tot jaren aanhouden, afhankelijk van de diepte van het pigment en de huidskleur. Oppervlakkige hyperpigmentatie vervaagt meestal binnen enkele maanden. Diepere pigmentatie, vooral in de dermis, verdwijnt trager en is moeilijker te behandelen.

Effectieve behandeling van pigmentvlekken begint bij de basis

Hoewel melasma, ouderdomsvlekken (lentigines) en postinflammatoire hyperpigmentatie (PIH) elk een andere oorsprong en gedrag vertonen, hebben ze één centrale gemeenschappelijke factor: zonlicht. Daarom is dagelijkse zonbescherming met een breedspectrum zonnebrandcrème, idealiter met fysische filters zoals zinkoxide, titaniumdioxide en tegen zichtbaar blauw daglicht met ijzeroxide, dit is de absolute basis van elke behandeling en preventie.

Naast zonbescherming zijn er verschillende behandelopties die variëren in effectiviteit per type pigmentatie en huidtype. Topische middelen zijn: hydrochinon, tretinoïne, azelaïnezuur, niacinamide, kojic acid, zoethoutwortel extract, emblica, resveratrol en vitamine C kunnen bij alle drie de vormen verlichting bieden, mits correct toegepast en niet te hoog gedosseerd.

Bij melasma wordt vaak een gecombineerde aanpak gebruikt, zoals pigmentlaser, microneedling, lichte peeling met zonpreventie en topische middelen. PIH vooral baat heeft bij zonpreventie en het aanpakken van de onderliggende oorzaak (zoals acne). Als deze vlekken eenmaal aanwezig zijn combineer zonpreventie met topische middelen.

Ouderdomsvlekken reageren meestal minder goed op crèmes, maar juist wel op procedures zoals laser of cryotherapie.

Dermatologische behandelingen met je denken aan chemische peelings, microneedling of lasertherapie – kunnen vooral effectief zijn bij oppervlakkige pigmentvlekken of als aanvullende therapie bij hardnekkige gevallen. Let wel: deze behandelingen zijn niet voor iedereen geschikt. Bij donkere huidtypes (Fitzpatrick IV-VI) bestaat er een groter risico op postinflammatoire hyperpigmentatie na intensieve behandelingen. Zorgvuldige selectie, expertise van de behandelaar en voorbereiding met pigmentremmers zijn belangrijk om bijwerkingen te minimaliseren.

Samenvattend voor de behandeling van pigmentvlekken, het vraagt om een individuele, onderbouwde aanpak waarbij zonbescherming, huidvriendelijke cosmetische ingrediënten, en indien nodig, medische of dermatologische interventies in balans worden ingezet. Alleen zo bereik je duurzame resultaten zonder de huid verder uit balans te brengen.

FAQ Pigmentvlekken herkennen

Kortom de behandeling van pigmentvlekken vraagt om een individuele, onderbouwde aanpak waarbij zonbescherming, huidvriendelijke cosmetische ingrediënten, en indien nodig, medische of dermatologische interventies in balans worden ingezet. Alleen zo bereik je duurzame resultaten zonder de huid verder uit balans te brengen. Wil je meer weten lees onze hoofdpagina over pigmentvlekken.