TSW bij eczeem – Ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van hormoonzalven!

TSW eczeem? Een speciale verzoekblog over een fenomeen dat te weinig aandacht krijgt: Ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van hormoonzalven, oftewel ‘Topical Steroid Withdrawal’ (TSW), ‘red skin syndrome’ of ‘topical steroid addiction’. In de spreekkamer een onderbelicht probleem, maar op het internet en in Nederland een hot onderwerp.

Hormoonzalven zijn de eerste keus bij het behandelen van inflammatoire huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis, lichen planus en vele andere dermatologische huidaandoeningen. Hormoonzalven remmen de ontstekingen in de huid, waardoor klachten als jeuk, schilferingen en roodheid verdwijnen. Lees meer over hoe smeer je goed een hormoonzalf.

Hoe zit het met ontwenningsverschijnselen ookwel topical Steroid Withdrawal genoemd (TSW)

TSW is mogelijk een klinische bijwerking dat kan optreden wanneer hormoonzalven verkeerd of te veel worden gebruikt, en vervolgens worden stopgezet. Het gaat om ongepast, langdurig en frequent gebruik van matige tot hoge potentie lokale corticosteroïden. Vooral de dunne en gevoelige delen op het lichaam, zoals het gezicht en het genitale gebied, zijn het vaakst aangedaan.

Wat weten we over TSW eczeem?

In de literatuur is dit fenomeen slecht gedefinieerd en bijzonder weinig onderzocht. Een verklaring en immunologisch mechanisme achter dit fenomeen is er niet. Het hebben van een atopie (aanleg voor astma, hooikoorts en eczeem) is een risico factor. Een bijzondere bevinding is dat volwassen vrouwen die gemakkelijk blozen extra risico lopen. Ook zijn er enkele gevallen gemeld bij kinderen met eczeem.

Er zijn twee aparte vormen van TSW: Het erythemato-oedemateuze type (roodheid en zwelling) is meest gezien bij patiënten met atopische dermatitis, en 80% van patiënten met atopische dermatitis vallen in deze categorie. De klachten ontstaan 48 uur tot 14 dagen na het staken van een hormoonzalf en vooral bij diegenen waar een eczemateuze aandoening de hoofdreden is.

Het andere type is het papulopustulaire type (bultjes en puistjes), wat vaker voorkomt bij patiënten die hormoonzalven voor cosmetische doeleinden of gepigmenteerde aandoeningen gebruiken. Bij het beëindigen van hormoonzalven kunnen TSW patiënten al tekenen vertonen van huidschade zoals atrofie met striae en telangiectasia (gesprongen haarvaten).

Bij deze groep ontstaan de klachten na 48 uur tot 21 dagen na het staken van een hormoonzalf, en vooral bij diegenen die de middelen gebruikten voor acneïforme dermatosen en rosacea

Uit meerdere studies hebben vrouwen mogelijk meer kans op dermatocorticosteroïd verslaving, dit is vanuit cosmetische overwegingen om de huid ‘rustig’ te houden.

Psychische afhankelijkheid van hormoonzalven en TSW kan naast elkaar bestaan, met een drempel om te stoppen ondanks het besef van de schadelijke gevolgen ervan.

Hoe herken je TSW eczeem?

Symptomen die bij TSW voorkomen, zijn onder meer branderigheid, heftige jeukklachten en huidschilferingen, oedeem, puisten, roodheid en een gevoelige huid. Echter horen deze symptomen niet specifiek bij TSW.

Gesuggereerde criteria voor TSW zijn:

1. Langdurig gebruik van hormoonzalven, maanden tot jaren. En geleidelijk ophogen van hormoonzalf sterktes om remissie of vermindering van huidklachten te bewerkstelligen.

2. Diagnostisch: hierbij is er sprake van atopie (atopisch eczeem), gebruik van sterke hormoonzalven in het gezicht, orale prednison gebruik voor huidklachten, jeuk, roodheid, branderigheid, overgevoelige huid bij het gebruik van cosmetische producten, schilferingen, (oozing) vocht uit de huid, oedeem (zwelling) van de oogleden en/of enkels, olifantenhuid (verdikte huid, verminderde huidelasticiteit) en red sleeve (rode mouw- scherp begrensde roodheid van de onderarmen of onderbenen) tekenen.

3. Extra tekenen van TSW: slaapstoornis, stemmingsstoornis, huidpijn, papels, puisten en head light tekenen (rood gezicht behalve de neus en rond de mond)

De mate waarin deze klachten voorkomen: Branderigheid 65%, buitensporige huidschilferingen 75%; zwelling 65%, gevoelige huid 47%, diffuse roodheid huid 100%, olifantenhuid 56%; red sleeve 40% en headlight sign, 29%.

Een Allergietest doen om hormoonzalfallergie of bijstoffen in hormoonzalven aan te tonen, is lastig omdat de huid te geprikkeld is. Hierdoor is de testuitslag onbetrouwbaar en wordt er onjuist een hormoonzalf- of wolvetallergie afgegeven.

De hamvraag: hoe kom je hier van af?

Een mogelijkheid is de hormoonzalf af te bouwen en over te stappen naar een lichtere hormoonzalf sterkte. Een voorbeeld van afbouwen is 3-4 x per week smeren of om de dag met een lagere hormoonzalf-sterkte. Meer over: Hoe smeer je goed een hormoonzalf.

Als de eczeemklachten nog te heftig zijn, dan is een calcineurine remmer (zoals protopic of elidel) zalf een optie. Elidel creme is te gebruiken vanaf 2 jaar oud, Protopic 0.03% en 0.1% zalf voor respectivelijk tieners en volwassenen. Deze zijn alleen op doktersrecept verkrijgbaar. Probeer het eerst op een klein huidgebiedje, bij sommigen kan het branderigheid veroorzaken. De branderigheid vermindert na enkele minuten tot zelfs een uur en na enkele dagen achtereenvolgens te smeren verdwijnt het.

Voor mensen met psoriasis is Calcipotriol (Silkis) zalf, bevat vitamine D een optie. Nieuw op komst is Tapinarof 1% crème, een hormoonvrije crème geschikt tegen milde tot ernstige psoriasis. Op basis van 1 × per dag smeren, gedurende 12 weken nam de ernst van de psoriasis af. Hou het in de gaten….

Bij het papulopustulaire type is een antibioticumkuur (minocin, doxycycline, erythromycine) de meest genoemde behandeling.

Anti-histamicum (anti-hooikoorts pillen) is zinvol bij jeukklachten. Maar ook coolpacks, aloë vera en Avena Sativa (tarwe-extracten), vaseline paraffine helpen er tegen. Een crème met menthol of parfum is niet goed in dit geval, omdat je daarmee de huid kan sensibiliseren en eczeem kann uitlokken. Tegen branderige pijn kan je pijnmedicatie gebruiken.

Hoe zit het met CAP behandeling?

Cold atmospheric plasma (CAP) therapie is een relatief nieuwe behandelmethode die gebruik maakt van geïoniseerd gas om te interageren met biologisch weefsel. Er is zeer beperkt wetenschappelijk bewijs specifiek gericht op het gebruik van CAP therapie voor topical steroid withdrawal syndrome (TSW). Er zijn wel enkele anekdotische rapporten en discussies over de mogelijke voordelen van CAP therapie voor TSW. Hier is een algemeen begrip van hoe CAP therapie werkt:

• CAP genereert reactieve zuurstof- en stikstofsoorten, geladen deeltjes, fotonen en elektrische velden.
• CAP heeft interactie met cellen en weefsels. De effecten kunnen variëren, afhankelijk van het specifieke celtype en het weefsel waarin het zich bevindt.
• CAP therapie heeft potentieel therapeutische effecten, zoals het induceren van apoptose (geprogrammeerde celdood) in tumorcellen.

Er is zeer beperkt wetenschappelijk bewijs specifiek gericht op het gebruik van CAP therapie voor TSW. Anekdotische rapporten en discussies suggereren dat CAP therapie kan helpen bij het verlichten van TSW-symptomen, maar verder onderzoek is nodig om de effectiviteit en veiligheid in deze context vast te stellen.

Vooruitzichten

En volledige genezing is beschreven en de duur ligt tussen weken tot jaren. Uit een enquête onder 3840 deelnemers met zelfgerapporteerde TSW bleek dat 26% van degenen die langer dan 5 jaar met hormoonzalven waren gestopt, melding maakten van aanhoudende symptomen. Een studie waarin blogs van kinderen met gerapporteerde TSW werden beoordeeld. De studie meldde dat 7 van de 13 proefpersonen zelfs 20 maanden daarna nog steeds “actieve TSW-symptomen zoals schilferingen, erytheem, pijn en jeuk” hadden na staken van hormoonzalven.

Huidverzorging

Huidschilfering treedt vaak op bij mensen met TSW. In dat geval kun je de huid frequent invetten en het liefst met een crème, zalf of vaseline. Een gel of lotion kan de huid nog meer uitdrogen. Lees meer over lotions, crèmes en zalven. Een ideaal basisverzorgingsproduct bestaat uit 2 of 3 (zie foto hieronder) van deze groepen. Hierdoor wordt uw huid op verschillende manieren ondersteund om in goede conditie te blijven. Iconic Elements Natural Moisturizer Cream is ongeparfumeerd en bevat alle drie de elementen (occlusief, humectant en emollients).

Literatuur

Hajar T, Leshem YA, Hanifin JM, Nedorost ST, Lio PA, Paller AS, Block J, Simpson EL; (the National Eczema Association Task Force). A systematic review of topical corticosteroid withdrawal (“steroid addiction”) in patients with atopic dermatitis and other dermatoses. J Am Acad Dermatol. 2015 Mar;72(3):541-549.e2.

Manchanda K, Mohanty S, Rohatgi PC. Misuse of Topical Corticosteroids over Face: A Clinical Study. Indian Dermatol Online J. 2017 May-Jun;8(3):186-191.

Heb je een gevoelige huid, is het onrustig of juist droog? Kies jouw geschikte moisturizer squad om je huid op een natuurlijke wijze te herstellen.

Nu je hier bent

Soms is je huid geïrriteerd en je wilt weten of het mogelijk van je eigen verzorgingsproducten komt. Een betrouwbare truc is de ROAT test. Het staat voor Repeated open Application Test (ROAT), het wordt gebruikt om te onderzoeken of je een allergie heeft voor een bepaald (huidverzorgings-) product. Het voordeel van de ROAT is dat u deze gemakkelijk thuis kan uitvoeren, zonder dat u hiervoor naar een dermatoloog moet. Als er echter een huidreactie ontstaat, dient u deze ALTIJD door uw dermatoloog te laten beoordelen. Lees meer over ROAT