Wat is Ochronose en wat zijn de oorzaken?

Ochronose is een zeldzame aandoening die gekenmerkt wordt door de blauwzwarte verkleuring van het bindweefsel, inclusief de huid, door de ophoping van homogentisinezuur. Deze pigmentatie vindt plaats in het collageen van de huid en leidt tot donkere verkleuringen die vaak worden waargenomen in het oor, de ogen, en de huidgebieden die regelmatig aan zonlicht worden blootgesteld. Het komt vooral voor bij personen met alkaptonurie, een genetische aandoening waarbij het lichaam bepaalde eiwitten niet goed kan afbreken.

Naast de natuurlijke vorm van ochronose kan het ook een bijwerking zijn van langdurig gebruik van bepaalde huidbleekmiddelen die hydrochinon bevatten. Dit leidt tot een paradoxale verdonkering van de behandelde huidgebieden. In deze context wordt ochronose vaak gezien als een ongewenste complicatie van cosmetische behandelingen, vooral in niet-westerse landen waar hogere concentraties hydrochinon worden gebruikt.

Twee typen ochronose

Endogene ochronose

Endogene ochronose is een aandoening die genetisch bepaald is en voorkomt bij mensen met een zeldzame stofwisselingsziekte genaamd alkaptonurie. Alkaptonurie betekent dat het lichaam moeite heeft met het afbreken van een specifiek aminozuur, bekend als homogentisinezuur. Normaal gesproken zou ons lichaam dit aminozuur efficiënt moeten afbreken en uitscheiden, maar bij alkaptonurie blijft het zuur in het lichaam achter.

Dit overtollige homogentisinezuur heeft de neiging zich op te hopen en af te zetten in verschillende lichaamsweefsels, waaronder de huid, het kraakbeen, en zelfs in het hart en de bloedvaten. Na verloop van tijd veroorzaakt deze opeenhoping een donkere, blauwzwarte verkleuring van de getroffen gebieden, vooral op plekken waar het weefsel regelmatig onder druk staat of beschadigd is. Je kunt het je voorstellen als een soort inkt die zich langzaam door het weefsel verspreidt, waardoor het permanent verkleurt. Dit proces illustreert hoe een stofwisselingsfout diep ingrijpt op de fysieke verschijning van een persoon, met alle psychosociale en medische implicaties van dien.

Exogene ochronose

Exogene ochronose is een huidaandoening die ontstaat door langdurige blootstelling aan bepaalde chemische stoffen. Een veelvoorkomende oorzaak van deze aandoening is het gebruik van hydrochinon, een ingrediënt dat vaak aanwezig is in crèmes die bedoeld zijn om de huid lichter te maken.

Wanneer je hydrochinon gebruikt, vooral voor een langere periode, kan dit leiden tot een ongewenste ophoping van pigment in de huid. Dit mechanisme werkt als volgt: hydrochinon onderdrukt een enzym dat essentieel is voor de productie van melanine, het natuurlijke pigment dat onze huid, haar en ogen hun kleur geeft. Normaal gesproken helpt dit ingrediënt om donkere vlekken te verminderen door het verminderen van melanineproductie. Echter, bij langdurig gebruik kan het tegenovergestelde effect optreden waarbij de afbraak van melanine niet goed meer verloopt en er donkere, blauwzwarte pigmenten zich ophopen in de huid.

Je kunt het je voorstellen als een verf die langzaam ophoopt op een muur waar je steeds meer lagen over heen schildert zonder oude lagen te verwijderen. In plaats van de muur lichter te maken, wordt het op sommige plekken juist donkerder en ongelijk. Deze opeenhoping zorgt voor de karakteristieke blauwzwarte verkleuring die zichtbaar wordt op de huid, wat medisch gezien niet alleen een cosmetisch probleem is, maar ook kan wijzen op diepere schade in de structuur van de huid.

Hoe herken je ochronose

Ochronose is een aandoening die te herkennen is aan enkele opvallende kenmerken op de huid en in het lichaam. Hieronder leg ik uit hoe je zowel de endogene als de exogene vormen kunt herkennen:

1. Donkere, blauwzwarte vlekken op de huid: Deze verkleuringen zijn typisch voor ochronose. Bij endogene ochronose, veroorzaakt door een genetische aandoening genaamd alkaptonurie, verschijnen deze vlekken vaak op het kraakbeen en de huid die vaak aan zonlicht wordt blootgesteld. Bij exogene ochronose, vaak veroorzaakt door het langdurige gebruik van huidblekende middelen zoals hydrochinon, vind je deze verkleuringen vooral op plaatsen waar de crèmes zijn aangebracht.
2. Verkleuring van het kraakbeen: Dit is een opvallend kenmerk van endogene ochronose. Het kraakbeen, zoals in de oren en de neus, kan een donkerblauwe of zwarte tint krijgen. Dit komt doordat het homogentisinezuur, dat zich ophoopt bij mensen met alkaptonurie, zich afzet in het kraakbeen.
3. Gewrichtsproblemen: Bij endogene ochronose kunnen er naast de huid- en kraakbeenverkleuringen ook gewrichtsproblemen ontstaan. Dit is te wijten aan de ophoping van pigment in de gewrichten, wat pijn en stijfheid kan veroorzaken.
4. Verkleuring van andere weefsels: In ernstige gevallen van endogene ochronose kan de verkleuring zich uitbreiden naar andere weefsels in het lichaam, wat wijst op een wijdverspreide accumulatie van homogentisinezuur.

Preventie en behandeling

Preventie en behandeling van ochronose variëren afhankelijk van of het de endogene of exogene vorm betreft. Hier leg ik uit hoe je beide kunt aanpakken:

Voor endogene ochronose: Deze vorm is genetisch en gerelateerd aan een ziekte genaamd alkaptonurie. Helaas is er geen definitieve genezing voor deze aandoening. Wel kunnen de symptomen worden beheerd. Een aanpak is via dieetveranderingen; bepaalde voedingsmiddelen die rijk zijn aan eiwitten kunnen beter vermeden worden omdat ze de hoeveelheid homogentisinezuur in het lichaam kunnen verhogen. Daarnaast zijn er medicijnen beschikbaar die helpen de ophoping van dit zuur in het lichaam te verminderen, waardoor de symptomen van ochronose kunnen worden beperkt.

Voor exogene ochronose: Deze vorm wordt veroorzaakt door langdurig gebruik van bepaalde chemische stoffen in huidverzorgingsproducten, vooral hydrochinon, dat vaak wordt gevonden in huidblekende crèmes. De beste preventieve maatregel is het vermijden van producten die deze chemische stof bevatten. Er zijn alternatieve huidverzorgingsproducten zonder hydrochinon die veiliger zijn voor langdurig gebruik. Mocht je symptomen van exogene ochronose opmerken, zoals verkleuring van de huid, dan is het belangrijk om een dermatoloog te raadplegen. Een professional kan geschikte behandelingsopties bieden, zoals crèmes die de verkleuring kunnen helpen verminderen of procedures die de aangetaste huidlagen kunnen verwijderen.

Alternatieve blekende cosmetische ingrediënten

Voor iedereen die op zoek is naar veiligere alternatieven voor hydrochinon in huidverlichtende producten, zijn er diverse andere ingrediënten die kunnen helpen hyperpigmentatie te verminderen zonder het risico op exogene ochronose. Deze ingrediënten werken op verschillende niveaus van het pigmentatieproces, zoals de remming van het enzym tyrosinase, dat essentieel is voor de aanmaak van melanine, of door het beïnvloeden van de overdracht van pigment (melanosomen) naar de huidcellen. Hier zijn enkele effectieve alternatieven:

• Niacinamide (Vitamine B3) en Vitamine C zijn krachtige antioxidanten die de tyrosinase-activiteit kunnen remmen, wat leidt tot minder productie van melanine.
• Arbutine, een afgeleide van hydrochinon, en kojiczuur werken ook door de activiteit van tyrosinase te remmen, maar zijn milder dan hydrochinon.
• Azelainezuur heeft een dubbele werking: het remt tyrosinase en vermindert ontstekingen, wat het bijzonder goed maakt voor mensen met acne en rosacea.
• Zoethoutwortel en Aloë Vera bevatten componenten die helpen de tyrosinase-activiteit te verminderen en bieden ook ontstekingsremmende voordelen.
• Resveratrol, gevonden in druiven en bessen, en Emblica (Indiase kruisbes), bieden antioxidatieve voordelen die de melanineproductie kunnen reguleren.
• Peptiden in huidverzorgingsproducten kunnen helpen de signaalwegen die melanineproductie stimuleren te moduleren.

Deze ingrediënten zijn niet alleen effectief in het verminderen van pigmentatie maar zijn ook minder agressief, waardoor ze geschikter zijn voor langdurig gebruik zonder ernstige bijwerkingen zoals ochronose. Het is altijd een goed idee om deze producten eerst te testen op een klein stukje huid om eventuele allergische reacties te vermijden en om te zien hoe je huid erop reageert.

Nu je hier bent

Hydrochinon is een krachtig ingrediënt dat vaak wordt gebruikt in dermatologische behandelingen om pigmentvlekken te verminderen, zoals bij melasma en postinflammatoire hyperpigmentatie. Dit chemische middel onderdrukt de melanineproductie in de huid. Door de populariteit en de recente aandacht voor de veiligheid ervan, is het belangrijk om de werking, samenstelling en mogelijke risico’s van hydrochinon te kennen. Lees meer over hydrochinon